Σπουδάζω Ελευθερία

Τι είναι ελευθερία; Έχουμε ελευθερία; Είναι μερικά από τα ερωτήματα που πάντα με βασάνιζαν. Τόσο πολύ ώστε αποφάσισα αντί να "ζω" όπως μου "ορίστηκε", να "σπουδάσω" ελευθερία.

Προτού μιλήσουμε για ελευθερία ας κάνουμε τον εξής διαχωρισμό. Ας χωρίσουμε την ελευθερία σε ελευθερία πολιτική - κοινωνική και σε φιλοσοφική. Θεωρώ απαραίτητο έναν τέτοιο διαχωρισμό γιατί απλούστατα η πρώτη αναφέρεται σε κοινωνικές ομάδες και η δεύτερη είναι σε καθαρά προσωπικό επίπεδο. Επίσης ας δεχτούμε ότι η πραγματική ελευθερία έχει να κάνει με τις πραγματικές έννοιες της δημοκρατίας, ανεξαρτησίας, ελευθερίας βούλησης και σκέψης.

Ξεκινώντας από την πολιτική ελευθερία μπορούμε να δώσουμε τον παρακάτω ορισμό: Τα μέλη της κοινωνικής ομάδας υπό εξέταση θα πρέπει να έχουν πλήρη κυριαρχία πάνω στη δημόσια και προσωπική ζωή τους. Είναι πολλοί που την παρομοιάζουν με την δημοκρατία. Με την οποία συνδέουν και τα διάφορα δικαιώματα - ελευθερίες του πολίτη. Αναφέρω μερικές από αυτές: Ελευθερία εκλογής, Τύπου, λόγου, διαδήλωσης, ψήφου, μετακίνησης, ιδιοκτησίας, μόρφωσης, θρησκείας, σκέψης.

Ας τα δούμε μερικά επί τροχάδην και πάντα σε σχέση με το αν υφίστανται και τηρούνται πραγματικά.
Ελευθερία εκλογής - ψήφου: Φαινομενικά υπάρχει αφού όλοι μπορούν να εκλέξουν και να εκλεγούν. Όμως για να εκλεγείς χρειάζεσαι κεφάλαια οπότε η ανεξαρτησία σου πλέον χάνεται. Και για να εκλέξεις όμως φροντίζουν να σου κατασκευάσουν γνώμη. Γιαυτό υπάρχουν τα γκάλοπ που έχουν πάρει προ πολλού την θέση της ενημέρωσης που αποτελεί και την βάση της δημοκρατίας.
Τέλος δεν θα αναφερθώ στον παράλογο εκλογικό νόμο καθώς και τη μη εκπροσώπηση στη βουλή μεγάλης μερίδας του ελληνικού λαού (περίπου 30%) οι οποίοι θεωρούν ότι δεν αντιπροσωπεύονται από κανένα πολιτικό κόμμα και το δηλώνουν εμπράκτως με αποχή, λευκό ή άκυρο... (έχουν θιχθεί σε άλλες αναρτήσεις)

Ελευθερία Τύπου - Λόγου: Φαινομενικά υπάρχει. Έχουμε πληθώρα εφημερίδων και καναλιών καθώς και βιβλίων. Όμως η πραγματικότητα είναι ζοφερή. Τα ΜΜΕ έχουν θέσει ως προτεραιότητα την βιωσιμότητα τους με λογική συνέπεια την εξάρτηση τους από το κεφάλαιο. Έτσι η βασική προτεραιότητα για αντικειμενική ενημέρωση άλλαξε σε ελεγχόμενη εξημέρωση... Και όσο για τα βιβλία μπορεί να τυπώνονται χιλιάδες αλλά η ελευθερία φαίνεται από τα 2-3 τα οποία κάθε τόσο (με δικαστικές αποφάσεις) απαγορεύονται να εκδωθούν ή αποσύρονται. Βέβαια αυτές είναι ειδήσεις που δεν ακούγονται τόσο πολύ... (δείτε για παράδειγμα αυτό)

Ελευθερία Μόρφωσης: Ο Επίκτητος έλεγε ότι μόνο οι μορφωμένοι είναι ελεύθεροι. Η παιδεία είναι η βάση της ελευθερίας. Και αν κάποιος δεν θέλει ελεύθερους πολίτες πρέπει να χτυπήσει το "κακό" στη ρίζα του. Κρίνετε μόνοι σας: Ιδιωτικοποίηση πανεπιστημίων, παραπαιδεία (φροντιστήρια), μη επαρκής αριθμός καθηγητών, απεργίες σε κάθε σχολική χρονιά, απολαβές καθηγητών χαμηλότερες από τις απολαβές υδραυλικού κοκ.

Ελευθερία Θρησκείας - Γνώμης: Καλά αυτό κι αν δεν είναι για γέλια. Μία είναι η θρησκεία και αυτή διδάσκεται και στα σχολεία επί 9 συναπτά έτη αν δεν κάνω λάθος...Το μάθημα των θρησκευτικών είναι μάθημα ορθοδοξίας. Και πως να μην είναι έτσι όταν η εκκλησία με την δύναμη και την επιβολή της πάνω στο κράτος, αφορίζει πολιτικούς και ανθρώπους των γραμμάτων (Καζαντζάκης, Βενιζέλος, Ροΐδης, Λασκαράτος, Κολοκοτρώνης) και προειδοποιεί το ποίμνιο από "κακές" επιρροές επιλεκτικά (πχ. Σκορτσέζε, Μπράουν αλλά όχι από την τηλεόραση και τον αηδιαστικό τρόπο ζωής που αυτή προβάλλει...)

Ελευθερία Ιδιοκτησίας: Χμ εδώ έχω αντιρρήσεις ως προς το δικαίωμα αυτό καθ'αυτό. Βλέπετε πιστεύω ότι αυτό το δικαίωμα οδηγεί αναπόφεκτα σε αντιφάσεις και συγκρούσεις. Για παράδειγμα τα δικαιώματα του εργοδότη και του εργάτη. Η ελευθερία της ιδιοκτησίας έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την "ελευθερία της φύσης" και κατ'επέκταση με τα δικαιώματα του ανθρώπου.

Ελευθερία Σκέψης: Ε! θα μου πείτε ώρα είναι να μας πεις ότι ούτε να σκεφτούμε δεν είμαστε ελεύθεροι. Ποιός είμαι εγώ για να πω κάτι τέτοιο. Ας αφήσω τον Noam Chomsky να μας πει: "Για εκείνους που πεισματικά επιδιώκουν την ελευθερία, δεν υπάρχει πιο επείγον καθήκον από το να κατανοήσουν τους μηχανισμούς και τις πρακτικές της κατήχησης - εξημέρωσης. Αυτά είναι εύκολο για κάποιον να τις αντιληφθεί σε ολοκληρωτικά καθεστώτα, πολύ λιγότερο όμως στο σύστημα της «πλύσης εγκεφάλου υπό την ελευθερία», στις οποίες όλοι υπόκεινται και τις οποίες πολύ συχνά υπηρετούμε είτε ως πρόθυμα είτε ως χωρίς επίγνωση όργανα."

Αυτή η τελευταία ελευθερία μας πηγαίνει από μόνη της απ'το συλλογικό στο ατομικό επίπεδο. Ας το χρησιμοποιήσουμε λοιπόν για να αλλάξουμε κατηγορία και να μιλήσουμε για την φιλοσοφική ελευθερία.

Η φιλοσοφική ή προσωπική ελευθερία όπως την αντιλαμβάνομαι εγώ έχει να κάνει με την ανεξαρτησία βούλησης και σκέψης. Οι έννοιες της γνώσης, αλήθειας, λογικής, ηθικής, αρετής και πάθους (καθώς και άλλων) οφείλουν επίσης να κατακτηθούν κατά την διάρκεια μιας πορείας προς την ελευθερία. Από αυτά προκύπτει ένας ακόμα διαχωρισμός. Η ελευθερία από (αρνητική) και η ελευθερία προς (θετική) ( Isaiah Berlin )

Προσωπικά πιστεύω ότι ένα τέτοιο ταξίδι πρέπει να ξεκινήσει από την αυτογνωσία. Πρέπει να μάθουμε τον εαυτό μας για να μπορέσουμε να τον νικήσουμε! Και η νίκη απέναντι στον εαυτό απαιτεί μεγαλύτερη γεναιότητα από τον κάθε εχθρό. Να νικήσεις το εγώ σου (ιδιοτέλεια) και τα πάθη σου σημαίνει να κερδίσεις σε δύναμη και αυτοεκτίμηση. Πλήρης έλεγχος από φόβους, ελπίδες και πάθη. Αυτό είναι το επόμενο βήμα για την ελευθερία.

Βαδίζοντας αυτό το δρόμο μαθαίνεις για την αρετή. Μαθαίνεις να επαγρυπνείς για να την προστατεύεις. Καταλαβαίνεις ότι δεν έχεις μόνο δικαιώματα αλλά και υποχρεώσεις. Όπως λέει ο Κίρκεγκαρντ: "Η συνειδητοποίηση της ελευθερίας οδηγεί σε υπαρξιακό άγχος"! Είναι η ανακάλυψη της χαμένης ηθικής. Το τέλος της παρόρμησης των αισθήσεων που είχε προέλθει από την ανελευθερία της σκέψης.

Η επιδίωξη και η κατάκτηση της ελεύθερης βούλησης και σκέψης θα μπορέσει με την σειρά της να μας δώσει την δύναμη να μπορούμε να δρούμε σε συμφωνία με την ηθική λογική. Και αυτό θα μας απελευθερώσει από τα δεσμά της τύχης. Θα μας δείξει ότι ως τώρα δεν κάναμε τίποτα, όλα απλώς γινόντουσαν από μόνα τους, ακριβώς όπως οι ινδιάνοι πίστευαν ότι με το χορό προκαλούσαν τη βροχή.

Αυτές είναι προσωπικές απόψεις και επιδέχονται διορθώσεων (για να μην πω απαιτούν!).Εξάλλου το θέμα είναι τόσο μεγάλο που δεν μπορεί να αναλυθεί σε βιβλία, όχι σε μία ανάρτηση. Ο σκοπός της όπως πάντα να ξεκινήσει τον διάλογο.
Εδώ ν' αναφέρω ότι υπάρχουν φιλοσοφικά ρεύματα που υποστηρίζουν ότι είμαστε ελεύθεροι από τη στιγμή που έχουμε το δικαίωμα της επιλογής (ακόμα και αν υπάρχουν νόμοι για να μας τιμωρήσουν) ή ότι η ελευθερία είναι μια ουτοπία. Ίσως αυτό το τελευταίο να ισχύει με την έννοια της "ελευθερίας προς". Ένας αδιάκοπος αγώνας επαγρύπνησης και μάθησης προς ένα ιδανικό. Αλλά σίγουρα ένα από τα σπουδαιότερα που δημιούργησε το ανθρώπινο μυαλό.

Τελειώνοντας θα ήθελα να πω ότι θα ήταν άδικο για την ιστορία να μην αναγνωρίσουμε την πρόοδο που έχει γίνει στο τομέα των ελευθεριών, πολιτικών και φιλοσοφικών. Δεν μου αρέσει να γκρινιάζω αλλά ούτε θέλω όπως ορισμένοι να υπερασπιστώ τα κεκτημένα και να μείνω εκεί. Θέλω να προχωρήσω ένα βήμα παραπέρα από αυτό που βρήκα. Σύμμαχος μου η αιώνια "κατάρα" του ανθρώπου για βελτιώση και όλοι οι προγενέστεροι άξιοι άνθρωποι που δεχτήκαν αυτή την μοίρα, την αγάπησαν και εργάστηκαν επιμελώς γι'αυτήν...


Σαν κερασάκια στη σημερινή τούρτα του στοχασμού τα παρακάτω γνωμικά:

- Δεν φοβάμαι, δεν ελπίζω τίποτε. Είμαι ελεύθερος.
- Και ποιά είναι η πιό αψηλή εντολή; Ν'αρνηθείς όλες τις παρηγοριές - θεούς, πατρίδες, ηθικές, αλήθειες - ν'απομείνεις μόνος και ν'αρχίσεις να πλάθεις εσύ, με μονάχα τη δύναμη σου, ένα κόσμο που να μην ντροπιάζει την καρδιά σου... Ποιά είναι η πιό αντρίκια χαρά; Ν'αναλαμβάνεις την πάσα ευθύνη.

Ν. Καζαντζάκης

- Θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία

Α. Κάλβος

- Όποιος ελέυθερα συλλογάται συλλογάται καλά.
- Καλλιῶναι μίας ὥρας ἐλεύθερη ζωή, παρὰ σαράντα χρόνοι σκλαβιά, καὶ φυλακή.

Ρ. Φεραίος

- Μήγαρις έχω άλλο στο νου μου πάρεξ ελευθερία και γλώσσα.

Δ. Σολωμός

- Τ' αληθινό μπόι τ' ανθρώπου μετριέται πάντα με το μέτρο της λευτεριάς.

Γ. Ρίτσος

- Είναι αδύνατο να θεωρείται ελεύθερος αυτός που είναι δούλος στα πάθη του και κυριαρχείται από αυτά.

Πυθαγόρας

Κανείς από εκείνους που υποδουλώνονται στο σώμα, δεν είναι ελεύθερος.

Σένεκας

- Όσο πιο πολύ αυτοέλεγχο, τόσο πιο πολύ ελευθερία.

Μ. von Ebner Eschenbach

- Η μεγαλύτερη επαναστατική φιλοδοξία μου είναι να δω τον άνθρωπο απελευθερωμένο από την αλλοτρίωση του.

Che Guevara

- Δεν αξίζει να έχεις ελευθερία, αν αυτή δεν περιέχει την ελευθερία του να σφάλλεις.

Μ. Gandhi

- Αιώνια επαγρύπνηση είναι το τίμημα της ελευθερίας.

Άγνωστος

- Όσο οι άνθρωποι δεν ενδιαφέρονται να εξασκήσουν την ελευθερία τους, αυτοί που επιθυμούν να είναι τύρρανοι, θα το κάνουν. Γιατί οι τύρρανοι είναι ενεργοί και καίγονται από πόθο, και θα αφιερώσουν τον εαυτό τους στο όνομα οποιουδήποτε από τους πολλούς θεούς, θρησκευτικούς ή άλλους, για να βάλουν δεσμά στους κοιμισμένους ανθρώπους.

Βολταίρος

- Οι άνθρωποι σπάνια κάνουν χρήση των ελευθεριών που έχουν. Για παράδειγμα, την ελευθερία της σκέψης. Στην θέση της απαιτούν την ελευθερία του λόγου σαν παρηγοριά.

S. Kirkegaard

- Ελευθερία δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια ευκαιρία να γίνουμε καλύτεροι.

Α. Camus