Το τελευταίο γνωμικό που κατατέθηκε

Ο Χρύσιππος ο Σολεύς είπε: " "Θα συμπεραίναμε στην περίπτωση ενός όμορφου σπιτιού ότι χτίστηκε για τους ιδιοκτήτες τους και όχι για ποντίκια. Οφείλουμε επομένως, με τον ίδιο τρόπο, να θεωρούμε το σύμπαν σαν το σπίτι των θεών.""

Πέμπτη 19 Νοεμβρίου 2009

Ζω εδώ και ένα χρόνο χωρίς καθόλου χρήματα

Είναι παράξενα ευχάριστο πως μερικές φορές γράφεις κάτι, και μετά το συναντάς αλλιώς ειπωμένο παραδίπλα. Ίσως γιατί νιώθεις λιγότερο μόνος ή αν θέλετε λιγότερο τρελός μέσα στους πραγματικά τρελούς που μας περιτριγυρίζουν. Είναι όμως μαγικό όταν πέφτεις σε παράδειγμα Ανθρώπου που προχωρά ακόμα πιο πολύ από εσένα στην εφαρμογή αυτών που σκέφτεσαι και κάνεις. Με το παράδειγμά του σου δίνει θάρρος να συνεχίσεις να προσπαθείς ακόμα περισσότερο. Γιατί ο συνειδητοποιημένος αυτός άνθρωπος έκανε το απλό πραγματικότητα μην υπολογίζοντας καμία δυσκολία που αυτό συνεπάγεται, αλλά αντιθέτως γευόμενος την ευχαρίστηση που αυτές προσφέρουν...

Μου θύμισε την προτροπή του H. Thoreau στο "Η ζωή στο δάσος ή Walden" το οποίο επηρέασε με παρόμοιο τρόπο τον McCandless η ζωή του οποίου γυρίστηκε και σε ταινία (Into the Wild).

Το άρθρο είναι από τα Νέα:


«Ζω εδώ και έναν χρόνο χωρίς καθόλου χρήματα»

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΑΤΑΣΑ ΜΠΑΣΤΕΑ , ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Σάββατο 14 Νοεμβρίου 2009

Ο Μαρκ Μπόιλ στο τροχόσπιτό του, το οποίο απέκτησε χωρίς να πληρώσει τίποτα μέσω  του www.Freecycle.com   
Είναι δυνατόν να ζήσουμε χωρίς να ξοδεύουμε καθόλου χρήματα; Απογοητευμένος από τον άκρατο καταναλωτισμό, ο Μαρκ Μπόιλ αποφάσισε ότι έφθασε η στιγμή να δοκιμάσει. Και το κατάφερε. Στη διαδικασία αυτή δεν άλλαξε μόνο η σχέση του με το χρήμα αλλά και ο τρόπος με τον οποίο βλέπει τη ζωή.

Όλος ο κόσμος του Μαρκ Μπόιλ άλλαξε την ημέρα που αποφάσισε να σταματήσει να κάνει χρηματικές συναλλαγές. Ήταν εκείνη η ίδια ημέρα που αποκαλύφθηκε ο σκανδαλώδης τρόπος με τον οποίο οι τράπεζες χρησιμοποιούσαν τα «τοξικά» ομόλογα της αγοράς ακινήτων.

«Υποθέτω ότι οι σπόροι για την απόφασή μου να εγκαταλείψω κάθε μορφή οικονομικής συναλλαγής», εξηγεί ο 29χρονος οικονομολόγος στην εφημερίδα «Guardian», «είχαν φυτευτεί πριν από 7 χρόνια, λίγο πριν πάρω το πτυχίο μου στη διοίκηση επιχειρήσεων και στα οικονομικά σε πανεπιστήμιο της Ιρλανδίας, όταν έφθασε στα χέρια μου ένα DVD για τον Γκάντι. Εκεί, ο Ινδός ηγέτης έλεγε πως “πρέπει εμείς να γίνουμε η αλλαγή που θέλουμε να γίνει στον κόσμο”. Τότε, βέβαια, δεν είχα ιδέα τι αλλαγές θέλω». Πέρασε τα επόμενα 5 χρόνια διευθύνοντας εταιρείες βιολογικών τροφίμων, αλλά το 2007 κατάλαβε ότι ακόμα και οι επιχειρήσεις που στηρίζονται στο δίκαιο εμπόριο δεν είναι αρκετές για να αλλάξει η αγορά.

«Κοινωνική ομοιοπαθητική». Η στιγμή του «εύρηκα» ήρθε ένα απόγευμα, καθώς συζητούσε με έναν φίλο του για ζητήματα, όπως η οικολογική καταστροφή, οι άθλιες συνθήκες εργασίας, οι πόλεμοι για τον έλεγχο των πλουτοπαραγωγικών πηγών. Τότε ο Μαρκ συνειδητοποίησε ότι έβλεπε τον κόσμο με λάθος τρόπο, όπως κοιτάζει ο γιατρός τον ασθενή στον σύγχρονο δυτικό κόσμο, δίνοντας σημασία στα συμπτώματα και όχι στις αιτίες. Και αποφάσισε να προχωρήσει στην «κοινωνική ομοιοπαθητική», όπως την ονόμασε.

«Πιστεύω», λέει, «ότι η βασική αιτία τόσων προβλημάτων στον κόσμο σήμερα είναι το ότι δεν βλέπουμε άμεσα τις επιπτώσεις των πράξεών μας. Η απόσταση ανάμεσα στον καταναλωτή και το προϊόν έχει μεγαλώσει πολύ. Εάν καλλιεργούσαμε εμείς οι ίδιοι την τροφή μας, δεν θα πετάγαμε το 1/3 όπως κάνουμε σήμερα. Εάν έπρεπε να καθαρίζουμε το πόσιμο νερό, δεν θα το σπαταλούσαμε τόσο εύκολα. Όσο υπάρχουν χρήματα αυτά τα προβλήματα θα παραμένουν. Γι΄ αυτό και τον περασμένο Νοέμβριο αποφάσισα να απαλλαγώ οριστικά από αυτά».

Το πρώτο βήμα ήταν να βρει ένα καταφύγιο για να μείνει. Μέσω του Freecycle- ενός δικτύου ανταλλαγής πραγμάτων ή και δωρεάς- εντόπισε ένα τροχόσπιτο που δεν ήθελε πλέον ο ιδιοκτήτης του. Χρειαζόταν και ένα μέρος για να το στήσει, οπότε τρεις φορές την εβδομάδα δήλωσε εθελοντής σε μια φάρμα βιολογικών προϊόντων κοντά στο Μπρίστολ με αντάλλαγμα να του επιτρέψουν να τοποθετήσει εκεί το τροχόσπιτο. Για να ζεσταθεί, χρησιμοποίησε σόμπα με καυσόξυλα την οποία έφτιαξε μόνος του από πεταμένα υλικά. Ξύλα πήρε από τα δέντρα που έκοβαν στη φάρμα. Ένα μέλος της κοινότητας Freeconomy (την εναλλακτική οικονομία, που εμφανίστηκε το 2007) τού έδειξε πώς να μαγειρεύει στη φωτιά.

Πουλιά αντί για... iΡod. «Περνούσα πολλές ώρες έξω και έτσι άρχισα να παρατηρώ το φεγγάρι τον χειμώνα και το ηλιοβασίλεμα το καλοκαίρι», διηγείται ο Μπόιλ. «Τα πουλιά στα δέντρα έγιναν το iΡod μου, ενώ η παρατήρηση της φύσης γύρω μου μού έμαθε περισσότερα γι΄ αυτήν από όλα τα ντοκιμαντέρ που έχω δει στην τηλεόραση. Το μόνο αντικείμενο για το οποίο ξόδεψα λεφτά πριν αρχίσω το πείραμα (περίπου 400 ευρώ) ήταν ένας ηλιακός συλλέκτης ώστε να έχω αρκετό ρεύμα για ένα φως, το λάπτοπ και το τηλέφωνο (στο οποίο μπορούσα μόνο να δεχθώ κλήσεις). Όσο για τουαλέτα, έφτιαξα μια στην ύπαιθρο από ξύλινες παλέτες που μου χάρισαν σε ένα κοντινό ξυλουργείο. Μια και δεν μπορώ να αγοράσω χαρτί τουαλέτας, βοηθώ τους εφημεριδοπώλες να ξεφορτωθούν παλιές εφημερίδες... Πλένομαι στο ποτάμι και σπανίως χρησιμοποιώ σαπούνι, μόνο όταν είναι σπιτικό, ενώ για οδοντόβουρτσα χρησιμοποιώ ένα κόκαλο σουπιάς». Ποιο είναι το συμπέρασμα του Μαρκ Μπόιλ έπειτα από όλα αυτά; «Ότι προτιμώ να περνάω τον χρόνο μου στην ύπαιθρο φτιάχνοντας ψωμί παρά παρακολουθώντας κάποιο χαζοριάλιτι στην τηλεόραση. Κάποτε έβρισκα την ασφάλεια στα χρήματα, τώρα την αντλώ από τους φίλους και την τοπική κοινωνία. Κάποιοι από τους καλύτερούς μου φίλους είναι άνθρωποι που συνάντησα επειδή έπρεπε να χτίσω πραγματικές σχέσεις με τους άλλους βασισμένες στην εμπιστοσύνη και την ευγένεια και όχι στα χρήματα».


Ο χρόνος δεν κυλά με τον ίδιο τρόπο

Εκείνο που χρειάζεται περισσότερο ο Μαρκ Μπόιλ είναι η τροφή. Εκτός από όσα καλλιεργεί μόνος του, όπως πατάτες, φασόλια, καρότα και βολβούς, μαζεύει από τη φύση μανιτάρια και μούρα, ενώ συχνά παίρνει από εστιατόρια και σούπερ μάρκετ τρόφιμα που περισσεύουν. Πέρα από αυτά, προσπαθεί να διαδώσει τον τρόπο ζωής του. Συναντά ανθρώπους που σε γενικές γραμμές συμφωνούν μαζί του και τους εξηγεί πως μπορούν να τα καταφέρουν ακολουθώντας το παράδειγμά του. Και δεν παύει να τους υπενθυμίζει ότι ο χρόνος δεν κυλά το ίδιο σε έναν κόσμο όπου δεν υπάρχουν χρήματα. Για να πλύνει κάποιος τα ρούχα του στο πλυντήριο χρειάζεται μερικά λεπτά. Εκείνος χρειάζεται δύο ώρες για να τα πλύνει σε μια σκάφη με κρύο νερό, χρησιμοποιώντας ένα καθαριστικό που έφτιαξε ο ίδιος βράζοντας καρύδια. Για να καλύπτει την απόσταση των 40 χλμ. προς και από το Μπρίστολ χρειάζεται πολύ περισσότερο χρόνο και ενέργεια απ΄ ό,τι εάν χρησιμοποιούσε τρένο ή λεωφορείο, αλλά είναι μια οικονομική εναλλακτική ιδέα σε σχέση με το γυμναστήριο.

 

Δευτέρα 16 Νοεμβρίου 2009

Το απλό, το εύκολο και μια παραβολή για την ζωή.

"Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη,
να εύχεσαι να' ναι μακρύς ο δρόμος"

-Κ. Καβάφης


Είναι τόσο σκληρός ο αγώνας, αλλά τόσο γλυκός.
Είναι τόσο μεγάλη η ζωή όταν ζεις διαρκώς.
- Α. Πάνου


Δεν ξέρω γιατί πρέπει να γράψω αυτήν την ανάρτηση. Αυτό που θα προσπαθήσω να περιγράψω για εμένα φαντάζει αυτονόητο. Ίσως λοιπόν και στο μυαλό όλων των ανθρώπων. Όμως δεν το βλέπω γύρω μου. Ίσως ενώ το γνωρίζουμε να εθελοτυφλούμε, εξαιτίας της τεμπελιάς μας. Σίγουρα πάντως φταίει αυτή η απαίσια διαφήμιση που βρίσκεται παντού γύρω μας. Τηλεόραση, εφημερίδες, περιοδικά, σε στάσεις λεωφορείων, σε πινακίδες στο δρόμο. Ακόμα και αν κλειστείς στο σπίτι σου, κάποιος θα βρεθεί να σε πάρει τηλέφωνο ή θα έρθει για να σου πουλήσει κάτι που θα "βελτιώσει" την ζωή σου. Απλά δεν μπορείς να ξεφύγεις, να δεθείς στο κατάρτι και να βουλώσεις τα αυτιά σου στις σύγχρονες σειρήνες. Αλλά στο θέμα μας για να καταλάβετε και τι εννοώ:


Το απλό και το εύκολο. Πολλοί άνθρωποι συγχέουν αυτές τις δύο λέξεις. Τις περισσότερες φορές το εύκολο δεν είναι απλό, όπως επίσης το απλό δεν είναι εύκολο. Όλοι γύρω μας λένε να κάνουμε την ζωή μας πιο εύκολη. Πιο βολική. Και πράγματι αν σκεφτούμε σε τι συνθήκες ζούσε ο άνθρωπος πριν μερικές χιλιάδες χρόνια (για να μην ξεχνιόμαστε 1,5 στους 7 συνεχίζει να ζει έτσι) σίγουρα θα δώσουμε δίκιο σ' αυτούς τους ανθρώπους. Ηλεκτρισμός, πόσιμο νερό, αποχετευτικό σύστημα, φάρμακα, κάτω από μια γερή στέγη χωρίς να κινδυνεύουμε πλέον από άγρια θηρία μαζεύοντας την τροφή μας  κ.ο.κ. ζούμε μια σχετικά εύκολη ζωή. Είναι όμως απλή; Που για να τα έχουμε όλα αυτά, έχουμε μαζευτεί σε πόλεις, ζούμε για να εργαζόμαστε ώστε να μπορούμε να πληρώσουμε λογαριασμούς, αρρωσταίνουμε συχνά, οι ψυχικές ασθένειες γίνονται όλο και περισσότερες, έχουμε αφανίσει την χλωρίδα μαζί με την πανίδα, ενώ το φαγητό μας γίνεται όλο και πιο άγευστο ποτισμένο με κάθε είδους χημικό. Ναι, είναι αλήθεια, ζούμε παραπάνω έστω και με τεχνητή υποστήριξη αλλά είναι κατά τη γνώμη μου η ποσότητα σε αντιδιαστολή με την ποιότητα...


Μια ζωή απλή σύμφωνα με τα παραπάνω όμως δεν θα ήταν και εύκολη. Θα έπρεπε να καλλιεργούμε μόνοι μας την τροφή μας, να επισκευάζουμε και να συντηρούμε μόνοι μας τα σπίτια μας, να ζούμε πιο μακρυά από γιατρούς και νοσοκομεία με κίνδυνο να αποχαιρετίσουμε τον μάταιο τούτο κόσμο πρόωρα, μερικές φορές να μας λείπουν πολλές ανέσεις, λεφτά κ.ο.κ. Αν τα σκεφτεί κανείς αυτά, αρχίζει και τα ζυγίζει. Αρχίζει η σύγκριση των υπέρ και των κατά. Η άνεση  και η καταστροφή από την μια και η δυσκολία από την άλλη. Δύσκολα πράγματα, που αρχίζουν να στροβιλίζουν στο κεφάλι σου και σε τρώνε ζωντανό από μέσα. Τα αντίθετα (υπέρ-κατά, σωστό-λάθος, καλό-κακό, άσπρο-μαύρο) καταναλώνουν την ζωή σου χωρίς να μπορούν τελικά να σου δώσουν μια απάντηση...



Όμως κατά την άποψη μου δεν χρειάζεται καμία σκέψη. Είναι δυνατόν να θέλεις να ζυγίσεις το μόνο αληθινό μας σπίτι, όπου έζησε, ζει και θα ζει όλη η ανθρωπότητα; Είναι δυνατόν να θεωρείς ότι η ζωή πρέπει να είναι "κάτι εύκολο"; "κάτι" που γεμίζει με ανέσεις ή στο οποίο πρέπει να βρεις ένα τρόπο να βολευτείς; Για πόσο ακόμα θα βάζεις το προσωπικό συμφέρον πάνω από το συλλογικό; Τι σε κάνει να νομίζεις ότι είσαι ανώτερος ή πιο σημαντικός από τους άλλους; Αν σκέφτεσαι έτσι το μόνο που καταφέρεις είναι να κάνεις την ζωή δυσκολότερη σε σένα και στους άλλους για να έχεις απλώς μια ψευδαίσθηση ότι ζεις. Ναι, γιατί δεν συνεισφέρεις στη ζωή, η ζωή σου είναι ψεύτικη. Είσαι νεκρός και δεν το ξέρεις... Πρέπει να γνωρίζουμε ότι η ζωή δεν είναι κάτι "εύκολο", κάτι που γεμίζει με ανέσεις. Δεν έχεις ολοκληρωμένη ζωή αν έχεις ακίνητα, κινητά, γυναίκες και λεφτά. Δεν νομίζεις ότι οι εμπειρίες, η φιλία, η δημιουργία, η μάθηση και φυσικά ο ελεύθερος χρόνος για να τα κάνεις όλα αυτά γεμίζουν την ζωή περισσότερο;

Η ζωή είναι ένα ταξίδι και το ταξίδι είναι ταυτόχρονα απλό  και δύσκολο πράγμα. Όχι ένα ταξίδι προσχεδιασμένο σαν από ταξιδιωτικό γραφείο. Με εισιτήρια στο χέρι, προορισμό  γνωστό, ξενοδοχεία και διατροφή πληρωμένα. Και όμως όλοι μας έτσι σκεφτόμαστε στη ζωή.  Σχεδιάζουμε ή καλύτερα κάνουμε εικασίες και αν αυτές επιβεβαιωθούν το λέμε καλή τύχη, αν τα πράγματα έρθουν αλλιώς το λέμε κακή τύχη και γκρινιάζουμε, κατηγορούμε θυμώνουμε, βρίζουμε. Το ταξίδι  της ζωής όμως είναι ένα ταξίδι ανοικτό σε όλες τις πιθανότητες, και περιέχει μέσα του χαρές και λύπες. Δεν είναι ούτε θέμα τύχης, ούτε οργάνωσης. Όταν οργανώνεις κάτι,  κλείνεις πολλές πόρτες που σου στερούν ευκαιρίες που δεν έχεις την  δυνατότητα να γνωρίζεις εκ των προτέρων...
Μόνο ένα ταξίδι στο άγνωστο μπορείς να το ευχαριστηθείς πραγματικά. Ευχαριστιέσαι την δημιουργία, την ανακάλυψη, την ανταμοιβή των κόπων σου, την κάθε στιγμή. Με λίγα λόγια νιώθεις χαρά να ζεις. 

Η ζωή χωρίς τον θάνατο δεν υπάρχει. Η ζωή χωρίς τον κίνδυνο γενικά δεν υπάρχει. Όπως δεν υπάρχει και ευχαρίστηση χωρίς κόπο. Όμως η ζωή θέλει και να διαθέτεις και χρόνο για να μπορείς να την ευχαριστηθείς. Ποιο το νόημα να στερήσαι το ταξίδι για να αποκτήσεις τα μέσα ώστε να το οργανώσεις χωρίς εκπλήξεις;  και χωρίς μάλιστα να γνωρίζεις αν θα σου δοθεί τελικά ο χρόνος για να το κάνεις! Αν ανήκετε σ' αυτήν την κατηγορία των ανθρώπων που προσπαθούν να ζήσουν το κάθε λεπτό που τους χαρίστηκε, κατανοώντας ότι ο φόβος για τους κινδύνους που εγκυμονούν σε κάθε γωνιά, είναι φυσιολογικός και συνδεδεμένος με την ζωή τότε έχετε ήδη σταματήσει να φοβάστε. Τότε και μόνο τότε γευόμαστε τους καρπούς της ζωής που μπορούμε να τους ανακαλύψουμε και να τους χαρούμε κάτω από οποιαδήποτε συνθήκες όσο δύσκολες κι αν είναι αυτές. Γιατί μέσα από τον κίνδυνο μπορείς να εκτιμήσεις τα άπειρα δώρα που σου προσφέρει η ζωή απλόχερα, αλλιώς όλα θα είναι άγευστα, και σύντομα θα τα βαριέσαι όλα. 

Αυτό είναι και το νόημα της παρακάτω παραβολής που αποδίδεται στο Βούδα, τουλάχιστον όπως την καταλαβαίνω εγώ:

Ένας άνθρωπος που ταξίδευε σε ένα χωράφι αντίκρισε μια τίγρη. Έτρεξε να ξεφύγει αλλά η τίγρη ήταν πεινασμένη και τον ακολούθησε. Φτάνοντας σ' ένα γκρεμό, πιάστηκε από τις ρίζες μιας άγριας αμπέλου και κρεμάστηκε από στην άκρη του. Η τίγρη στάθηκε από πάνω του και τον μύριζε. Τρέμοντας κοίταξε προς τα κάτω όπου άλλη μια τίγρης περίμενε να τον φάει. Μόνο η άμπελος τον κρατούσε στην ζωή.


Δύο ποντίκια, ένα λευκό και ένα μαύρο άρχισαν να ροκανίζουν την άμπελο. Ο άνθρωπος είδε μια φορτωμένη φραουλιά κοντά του. Κρατώντας με το ένα χέρι την άμπελο, άπλωσε το άλλο και έκοψε μια φράουλα. Τι νόστιμη που ήταν!

Παρασκευή 13 Νοεμβρίου 2009

Carts of Darkness


 
Είδος: Ντοκυμαντέρ
Γλώσσα: Αγγλικά
Υπότιτλοι: English (press close cations button)
Χρονολογία: 2008 , CAnada
Σκηνοθεσία: Murray Siple
Διάρκεια: 59'




Murray Siple's feature-length documentary follows a group of homeless men who have combined bottle picking with the extreme sport of racing shopping carts down the steep hills of North Vancouver. This subculture depicts street life as much more than the stereotypes portrayed in mainstream media. The film takes a deep look into the lives of the men who race carts, the adversity they face and the appeal of cart racing despite the risk. Shot in high-definition and featuring tracks from Black Mountain, Ladyhawk, Vetiver, Bison, and Alan Boyd of Little Sparta.

Ένα απίστευτο ντοκιμαντέρ που διεισδύει στις ζωές άστεγων στο Βανκούβερ του Καναδά. Ο Murray σχεδόν παράλυτος μετά από ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα το 1996, βρήκε το κουράγιο να συνεχίσει να κάνει αυτό που έκανε και πριν το ατύχημα: να γυρίζει ντοκιμαντέρ. Ακολουθεί αυτούς τους ρακοσυλλέκτες (γυαλί, πλαστικό, αλουμίνιο) και μας δίνει μια αληθινή εικόνα της ζωής τους και των σκέψεων τους διαφορετική από αυτή που παρουσιάζεται από τα παραδοσιακά ΜΜΕ. Το ντοκιμαντέρ είναι απλά καταπληκτικό, πλαισιωμένο από πολύ καλή μουσική και πάνω απ' όλα ανθρώπινο. Το δε τέλος της ταινίας, όπου ο σκηνοθέτης θέλοντας να εκτιμήσει την εμπιστοσύνη που του έδειξαν αυτοί οι άνθρωποι και γνωρίζοντας ότι δεν θα δεχόντουσαν κάτι άλλο από ένα πακέτο τσιγάρα με έκανε να κλάψω σαν μικρό παιδί. Μια ταινία που πρέπει οπωσδήποτε να δείτε...

Δευτέρα 9 Νοεμβρίου 2009

Ο Κύριος της Άμαξας (ΙΙ)

Είδος: Ταινία
Γλώσσα: Αγγλικά
Υπότιτλοι: Ελληνικά
Χρονολογία: 1997 , Switzerland
Σκηνοθεσία: Cyril Lanier
Διάρκεια: 42'


Πρόκειται για αναδημοσίευση (ταινία, μετάφραση, ένα αγγλικό κείμενο) η οποία γίνεται για τους παρακάτω λόγους: Καθώς ενηλικιώνομαι ιντερνετικά μαθαίνοντας να χειρίζομαι την νέα τεχνολογία, κατάφερα να προσθέσω  Ελληνικούς υπότιτλους σ' αυτήν την πολύ σπουδαία κατά την άποψη μου παραβολή. Πρόκειται για μια παραβολή που είχα πρωτοδιαβάσει στα βιβλία του Γκουρτζίεφ και που στην συνέχεια βρήκα κάπως τροποποιημένη στους διαλόγους του Πλάτωνα και συγκεκριμένα στον Φαίδρο. Αργότερα μελετώντας κάποια από τα ιερά κείμενα των Ινδών (Βέδας) - και τα αρχαιότερα που έχουν επιζήσει της εποχής μας - βρήκα την αυθεντική πηγή στις Ουπανισάδες (Katha Upanishad). Είχα μαγευτεί από την ιστορία και δεν διστάζω να παραδεχτώ ότι είχε τεράστια επίδραση επάνω μου.

Η ταινία είναι μια άριστη μεταφορά της παραβολής στην οθόνη την οποία αναλύει δείχνοντας μας τον δρόμο της εσωτερικής αναζήτησης. Μια ασυνήθιστη όμορφη και με βαθιά επίδραση ταινία. Φανταστείτε μία άμαξα του 19ου αιώνα από την οποία ένα τσούρμο ξένων βγαίνει έξω. Έτσι ξεκινά μια σειρά μυστικιστικών περιπετειών στις οποίες ο οδηγός πρέπει να αγωνιστεί για να αντιμετωπίσει τα εσωτερικά του εμπόδια, ενώ ψάχνει για έναν αληθινό Κύριο. Το μαγευτικό αυτό φιλμ αρέσει τόσο σε μικρούς όσο και σε μεγάλους.

Μην αφεθείτε να σας εξαπατήσει η φαινομενική απλότητα και γοητεία της ιστορίας. Ο θεατής, όπως και αμαξάς της ταινίας, ίσως κληθεί να θέσει μια σοβαρή ερώτηση: "Είμαι ο Κύριος του εαυτού μου;" (- Andrei Serban, Opera & Theatre Director.)
Και κάτι τελευταίο: Την ταινία δεν μπόρεσα να την βρω πουθενά αλλού στο ίντερνετ παρά μόνο για αγορά σε βιντεοκασέτα. Αφού λοιπόν την μετέφρασα και πρόσθεσα τους υπότιτλους την ανέβασα. Θα ήθελα να παρακαλέσω όποιον την βρει ενδιαφέρουσα, να προωθήσει τον σύνδεσμο σε γνωστούς και φίλους του. Δεν ζητάω αυτή τη χάρη για λόγους διαφήμισης και αυτοπροβολής,  ούτε για να ανταμειφθεί η δουλειά που έκανα, την ζητώ γιατί πιστεύω ακράδαντα ότι είναι μια ταινία που πραγματικά μπορεί να αλλάξει την ζωή μας!



Τετάρτη 4 Νοεμβρίου 2009

Δογματισμός


Αντιγράφω από το λεξικό του Τριανταφυλλίδη:
δογματισμός ο : 1. έλλειψη κριτικής σκέψης και προσκόλληση σε κάποια θεωρία, αρχή ή δοξασία που δε στηρίζεται σε αποδείξεις ή που θεωρείται επιστημονικά ξεπερασμένη: Ο τυφλός ~ και η διαλεκτική είναι δύο διαμετρικά αντίθετες έννοιες.
2. (φιλοσ.) θεωρία που δέχεται ότι με τη χωρίς όρια λογική δύναμη του νου είναι δυνατή η απόλυτη γνώση.
 Αυτή την έλλειψη κριτικής στη σκέψη θα ήθελα να δούμε παρέα σήμερα, εξετάζοντας αν και κατά πόσο υπάρχει στις διάφορες εκφάνσεις της ζωής μας, που οδηγεί και πως μπορεί να αντιμετωπιστεί. 

1. Ο δογματισμός στη ζωή μας
Θα εξετάσουμε ξεχωριστά την θρησκεία, την ιδεολογία και τους θεσμούς αν και σε πολλά σημεία οι έννοιες επικαλύπτονται.

α.) Θρησκεία 


Όταν φέρνουμε στο μυαλό μας την λέξη δόγμα αυτόματα σκεφτόμαστε την θρησκεία. Πράγματι, εκεί υπάρχει το δυνατότερο παράδειγμα του τυφλού δογματισμού. Είναι το γνωστό "πίστευε και μη ερεύνα". Η πίστη που δεν επιδέχεται ερωτήσεις και αποτελεί μία χωρίς άμυνα βεβαιότητα. Είναι βεβαιότητα γιατί μας δόθηκε με θεία αποκάλυψη και δεν χρειάζεται καμία άμυνα γιατί δεν μπορείς να αμφισβητήσεις την θέληση του δημιουργού. Όμως κανείς δεν κάνει τον κόπο να αμφισβητήσει την ερμηνεία της εκάστοτε εκκλησίας πάνω στο θεϊκό κείμενο. Ειδικά από την στιγμή που υπάρχουν τόσο διαφορετικές ερμηνείες  πάνω στο ίδιο κείμενο για να μην σχολιάσουμε την πληθώρα διαφορετικών κειμένων και όλες τις γλώσσες που χρειάστηκε να μάθει το Υπέρτατο Ον για να μας κοινωνήσει το θέλημα του. 


β.) Ιδεολογία

Αυτή η αυτόματη όμως σύνδεση του δόγματος με την θρησκεία μας εμποδίζει να δούμε την επιρροή του σε άλλες πτυχές της ζωής μας. Το δόγμα υπάρχει και βασιλεύει και στις ιδεολογίες


Στην φιλοσοφία βλέπουμε στον δεύτερο ορισμό ότι αποτελεί μια θεωρία. Θεωρία που διατύπωσαν πρώτοι οι Ίωνες φιλόσοφοι. Σίγουρα είναι ενθαρρυντικό να γνωρίζεις ότι μπορείς να γνωρίσεις όλη την αλήθεια αλλά δεν λαμβάνει υπόψιν  τις περιορισμένες δυνατότητες της ανθρώπινης κατανόησης. Αυτές οι περιορισμένες δυνατότητες απασχόλησαν πολλούς φιλοσόφους από τους οποίους ενδεικτικά αναφέρω τον Λοκ (J. Locke: Of the Conduct of  Understanding, 1706), το Χιούμ (D. Hume: An Enquiry Concerning Human Understanding, 1748), τον Καντ (E. Kant: Critique on Pure Reason - Kritik der reinen Vernunft , 1781). Το κυρίως θέμα ήταν οι a priori (αξιωματικές - χωρίς απόδειξη) παραδοχές - υποθεσεις που κάνουμε ασυναίσθητα στη σκέψη μας και που συνήθως οδηγούν σε λάθος συμπεράσματα. Ας αναφέρω εδώ ότι ο δογματισμός και το δόγμα προέρχονται από το αρχαίο ελληνικό ρήμα "δοκέω" που σημαίνει σκέφτομαι, υποθέτω και φαντάζομαι. Για το υποθέτω υπάρχει ένα όμορφο λογοπαίγνιο στα αγγλικά που αξίζει να αναφέρω: When you Assume (=υποθέτω) you make an Ass out of yoU and Me (Ass|U|Me)  (= όταν υποθέτεις κάνεις τον εαυτό σου και εμένα να φαινόμαστε ανόητοι ή παράλογοι, Ass = το γομάρι, ο γάιδαρος)

Γιαυτό και ο Νίτσε (F. Nietzche: Beyond Good and Evil - Jenseits von Gut und Böse, 1886) συστήνει μεγάλη προσοχή στις εκάστοτε φιλοσοφίες γιατί οι φιλόσοφοι (=εραστές της σοφίας) συνήθως είναι εραστές της δικιάς τους σοφίας.



Κάνοντας ένα βήμα παραπέρα και πηγαίνοντας από την φιλοσοφία στην πολιτική φιλοσοφία διαπιστώνουμε το δογματισμό και στις πολιτικές ιδεολογίες. Έτσι για παράδειγμα είχαμε τον πρώην υπαρκτό σοσιαλισμό ο οποίος ήταν μια δογματική προσαρμογή στην ιδεολογία του Μαρξ που όλοι ξέρουμε που οδήγησε. Όμως και στις μέρες μας, όπου και αν κοιτάξουμε γύρω μας, βλέπουμε μια δογματική εφαρμογή πολιτικής σκέψης. Εύκολα αναγνωρίσιμη σε τυραννικά καθεστώτα αλλά πολύ δυσκολότερα σε "δημοκρατίες". Όπως ακριβώς στην θρησκεία, έχουμε και εδώ διάφορες αξιωματικές ερμηνείες της δημοκρατίας οι οποίες δεν μπορούν να υποστούν κριτική από ανθρώπους που ανατράφηκαν και έχουν κατηχηθεί από αυτές. Και αυτοί που έχουν μάτια να δουν μπορούν να καταλάβουν ότι οδηγούν με ιλιγγιώδη ταχύτητα στην καταστροφή με όμορφα και πομπώδη λόγια. Από το ίδιο βιβλίο του Νίτσε (1886 παρακαλώ) ένα ενδιαφέρον απόσπασμα:
... νιώθω ότι έχω καθήκον τόσο ανάμεσα μας όσο και για τους μεταγενέστερους να αποτινάξω από πάνω μας μια αρχαία και ηλίθια προκατάληψη και παρανόηση, η οποία έχει για πολύ καιρό επισκιάσει την έννοια "ελεύθερο πνεύμα" σαν μια ομίχλη. Σε όλες τις χώρες της Ευρώπης όπως και σ' αυτές  της Αμερικής υπάρχει σήμερα κάτι που χρησιμοποιεί λανθασμένα αυτό το όνομα, ένα πολύ στενό, εσώκλειστο, αλυσοδεμένο είδος μυαλών που στην πραγματικότητα επιθυμούν το αντίθετο από αυτό που μας λένε οι στόχοι και τα ένστικτά μας. (...) εύγλωττοι και ακούραστοι σκλάβοι  σε ορνιθοσκαλίσματα του δημοκρατικού γούστου και των "μοντέρνων ιδεών" του, (...) Με όλη τους την δύναμη θα ήθελαν να αγωνιστούν για μια παγκόσμια ευτυχία "πράσινων λιβαδιών για τα κοπάδια", με την ασφάλεια, την σιγουριά, την άνεση και μια βολικότερη ζωή για όλους. Τα δύο πιο συχνά αναφερόμενα δόγματα και ποιηματάκια τους είναι η "ισότητα δικαιωμάτων" και η "συμπόνια για όλους όσους υποφέρουν" - και τα δεινά τα θεωρούν σαν κάτι που πρέπει να καταργηθεί.

Γράφοντας αυτό το άρθρο έτυχε ο φίλος Αγης Γηος να κάνει μια δημοσίευση που καλύπτει άριστα το συγκεκριμένο θέμα. Για όποιον ενδιαφέρεται να εμβαθύνει παραπάνω το συνιστώ ανεπιφύλακτα.

γ.) Θεσμοί

Όταν υποδείγματα συμπεριφοράς και ιδεολογίας γίνονται σχετικά εμφανή, διαρκή και αυτόνομα, καλούμε αυτά τα υποδείγματα θεσμούς. Τους πιο ακραίους από αυτούς τους ονομάζουμε ολοκληρωτικούς θεσμούς. Παραδείγματα είναι ο στρατός, οι φυλακές, τα σχολικά οικοτροφεία, τα κοινόβια,  τα μοναστήρια, τα ψυχιατρεία, οι διάφορες λατρείες κ.ο.κ. 
Όλα τα παραπάνω είναι δογματισμοί οι οποίοι κυβερνούν κυριολεκτικά όλες τις όψεις της ζωής των μελών τους. Τα άτομα αυτά αρχικά στερούνται κάθε προηγούμενη κοινωνική ταυτότητα : τα κεφάλια ξυρίζονται, φοράνε στολές, χάνουν τον έλεγχο των περιουσιακών τους στοιχείων, η καθημερινή συμπεριφορά τους ρυθμίζεται, και υπόκεινται στην απόλυτη εξουσία των ανωτέρων τους. Σ' αυτή την κατάσταση μαθαίνουν τους ιδιαίτερους τρόπους του κάθε θεσμού για να σκέφτονται, να δρουν και να αισθάνονται και οι οποίοι δεν χρειάζεται να είναι οι ίδιοι που έχει γενικά η κοινωνία. Αυτή η εμπειρία αλλάζει το άτομο και μπορεί πολλά χρόνια αφού αφήσει ένα τέτοιο θεσμό να συνεχίσει να του επηρεάζει την σκέψη και τα συναισθήματα. Ο ακραίος αυτός έλεγχος συμπεριφοράς που δημιουργούν αυτοί οι θεσμοί συχνά παράγει ακραία ηθικά αποτελέσματα: από τους μοναχούς που ζουν μια άγια ζωή αυτο-αποκλεισμένοι από την κοινωνία ως τα βάσανα που βιώνουν οι έγκλειστοι σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης.


 2. Τα αποτελέσματα του δογματισμού


Είδαμε ήδη κάποια ακραία αποτελέσματα στο τρίτο σκέλος το οποίο αναφερόταν στους θεσμούς. Όμως υπάρχουν πάρα πολλοί άλλοι θεσμοί λιγότερο ακραίοι αλλά το ίδιο επικίνδυνοι αφού και αυτοί διαχέονται από το ίδιο πνεύμα δογματισμού. Τέτοιοι είναι για παράδειγμα η μόδα, η εκάστοτε δημοκρατία, η αστυνομία, τα κόμματα, οι δημόσιες υπηρεσίες, τα ΜΜΕ, οι μεγάλοι οργανισμοί (ΟΗΕ, ΝΑΤΟ, ΠΟΥ, ΠΟΦ) αλλά και οι πολυεθνικές εταιρίες. Εδώ θα πρέπει να τονίσω ότι συνήθως οι άνθρωποι γίνονται οικειοθελώς μέλη σε τέτοιες οργανώσεις. Όλοι οι παραπάνω θεσμοί ρυθμίζουν κανόνες συμπεριφοράς και ελέγχουν τυχόν παρεκκλίσεις από τα πρότυπα τους. Υποστηρίζουν δε μέσω του δόγματος τους ότι κατέχουν την αλήθεια, είναι οι σύγχρονοι Ίωνες δογματιστές. Είναι φανερό ότι αυτό που προσπαθούν να δημιουργήσουν είναι ανθρώπους χωρίς προσωπικότητα, χωρίς κριτική σκέψη. Άβουλα, υπάκουα όντα που οι ιδέες τους, οι πράξεις τους αλλά και τα συναισθήματα τους μοιάζουν καταπληκτικά. Σαν ένα στρατό από ρομπότ προηγμένης τεχνολογίας που συνειρμικά οδηγεί τον νου σε αυτά που αναφέρει στις μικρές ιστορίες του ο Ισαάκ Ασίμοφ με τίτλο I, Robot. Ας μου επιτραπεί αυτή η πτήση (λόγω ονόματος βεβαίως, βεβαίως) για να αναδείξω τους προβληματισμούς που μου χάρισε αυτό το βιβλίο σε σχέση με την πραγματικότητα και όχι την επιστημονική φαντασία. Θεωρώ ότι το βιβλίο αξίζει να διαβαστεί μια φορά σαν να μιλάει για εμάς τους ανθρώπους και όχι για τα ρομπότ. 

3. Αντιμετώπιση του δογματισμού
Ακριβώς όπως το ρομπότ ήρωας του βιβλίου το οποίο αναπτύσσει συνείδηση, έτσι και εμείς πρέπει να την καλλιεργήσουμε. Αρχίζοντας με το να έχουμε συνείδηση τι πραγματικά ξέρουμε. Δύσκολη αποστολή αλλά μπορεί να βοηθηθεί από την λογική με τον τρόπο που μας προτρέπει  το λατινικό ρητό "reductio ad absurdum" ή το γνωστότερο σε μας "Εις άτοπον απαγωγήν" με λογικά, καθαρά επιχειρήματα να αποδεικνύουμε τον εκάστοτε παραλογισμό του δόγματος - αξιώματος - υπόθεσης. Να μάθουμε να διαβάζουμε και να ακούμε  προσεκτικά και πέρα από τις λέξεις. Με σχολαστικότητα και χωρίς να ντρεπόμαστε να παραδεχτούμε ότι δεν ξέρουμε τίποτα. Γιατί τότε το λάθος όχι μόνο δεν είναι κάτι μεμπτό,  αλλά πιθανότατα δεν θα γίνει κιόλας, τουλάχιστον όχι με την συχνότητα που γίνεται όταν χρησιμοποιούμε την λογική βασισμένη σε αξιώματα που δεν αποδεικνύονται. Προς αποφυγή παρεξηγήσεων δεν υποστηρίζω ότι δεν μπορούμε να κάνουμε υποθέσεις, γιατί τότε δεν θα φτάναμε και σε συμπεράσματα, αλλά ας είμαστε τουλάχιστον τόσο προσεκτικοί: να τις εξετάζουμε από όσες οπτικές γωνίες μπορεί ο καθένας, να τις συζητάει με τους φίλους του και τέλος ακόμα και αν δεν βρει κάτι που να τις καταρρίπτει ας έχει στο νου του ότι δεν αποτελούν το στερεό οικοδόμημα της σκέψης του. 



Πρέπει να αρχίσουμε να αμφισβητούμε και να γίνουμε πιο κριτικοί αν θέλετε και πιο κυνικοί (δες Λουκιανός: διάλογος Ερμότιμος) σε ότι θεωρούσαμε ως σήμερα και μετά από κατήχηση και προπαγάνδα χιλιάδων χρόνων ως δεδομένο αν θέλουμε να κατανοήσουμε την διαφορά ανάμεσα στην ανακάλυψη και την εφεύρεση. Να αντιστεκόμαστε σε ότι θέλουν τα ρεύματα της εποχής να μας πλασάρουν. Αν θέλουμε να αντικρίσουμε κάποτε πιο καθαρά μια άποψη της αλήθειας. Λέω μια άποψη γιατί καλό είναι να έχουμε υπόψιν μας ότι αντίθετα από όσα μας διαβεβαιώνουν όλων των ειδών οι δογματιστές (φιλόσοφοι, δάσκαλοι αρετής, ιερείς, μυστικοί, και πολιτικοί σκοταδιστές όλων των εθνών), η αλήθεια όπως και η αρετή είναι μη διδακτέα και ποτέ δεν μπορεί να γίνει ολόκληρη κτήμα του ανθρώπου (Πλάτων: διάλογοι Μένων, Πρωταγόρας). Συγχωρέστε μου ακόμα μια μικρή πτήση: είναι σαν τη χελώνα στο παράδοξο του Ζήνωνα και εμείς ο Αχιλλέας, που όσο και πιο γρήγορα από αυτήν να τρέχουμε ποτέ δεν θα την φτάσουμε γιατί έχει ένα προβάδισμα και πάντα θα το διατηρεί. Όποιος όμως μπει στον κόπο να την κυνηγήσει θα βρει το δέντρο της γνώσης και όπως είπε και ο  Νίτσε όπου υπάρχει το δέντρο της γνώσης, υπάρχει και ο παράδεισος!

Κυριακή 1 Νοεμβρίου 2009

ΛΗΘΗ


Λορέντζος Μαβίλης (Ἰθάκη 1860 - Δρίσκος Ἰωαννίνων 1912) 
ποιητής, κυρίως σονέτων, δημοτικιστὴς καὶ ἐθνικὸς ἀγωνιστής.
 


Καλότυχοι οἱ νεκροὶ ποὺ λησμονᾶνε
τὴν πίκρια τῆς ζωῆς. Ὅντας βυθίσει
ὁ ἥλιος καὶ τὸ σούρουπο ἀκλουθήσει,
μὴν τοὺς κλαῖς, ὁ καημός σου ὅσος καὶ νἆναι.


Τέτοιαν ὥρα οἱ ψυχὲς διψοῦν καὶ πᾶνε
στῆς λησμονιᾶς τὴν κρουσταλλένια βρύση·
μὰ βοῦρκος τὸ νεράκι θὰ μαυρίσει,
ἂ στάξει γι᾿ αὐτὲς δάκρυ ὅθε ἀγαπᾶνε.


Κι ἂν πιοῦν θολὸ νερὸ ξαναθυμοῦνται.
Διαβαίνοντας λιβάδια ἀπὸ ἀσφοδύλι,
πόνους παλιούς, ποὺ μέσα τους κοιμοῦνται.


Ἂ δὲ μπορεῖς παρὰ νὰ κλαῖς τὸ δείλι,
τοὺς ζωντανοὺς τὰ μάτια σου ἂς θρηνήσουν:
Θέλουν μὰ δὲ βολεῖ νὰ λησμονήσουν.

 
Τα Έργα (1928)

Εγγραφή μέσω email

Enter your email address:

Blog Widget by LinkWithin