Ο Δρόμος του Βουβαλιού

Η σοφία του Ζεν μέσα από 10 εικόνες

Ο Δρόμος του βουβαλιού ή του βοδιού, είναι μια αναπαράσταση του δρόμου του Ζεν. Αποτελεί ίσως την κυριότερη διδαχή του Βουδισμού η οποία αν μπορεί να συνοψιστεί τότε θα ήταν "mindfullness" (σε ελεύθερη μετάφραση: το να έχεις συνείδηση του τι σκέφτεσαι) η οποία οδηγεί στην αποφυγή της προσκόλλησης σε οτιδήποτε έμψυχο ή άψυχο. Η ιστορία μας δείχνει το δρόμο προς αυτήν αλλά και το τι επακολουθεί μετά.
Η ιστορία (1126-1279 μ.Χ.) μας δίδεται με 10 εικόνες και ένα μικρό σχολιασμό στην κάθε εικόνα. Σ'αυτήν την ανάρτηση θα δωθούν και κάποια επιπλέον σχόλια σε μορφές ιστοριών-παραβολών τα οποία είναι επιλογές κειμένων και σχόλια του Γιώργου Ιωαννίδη. Συστήνω ανεπιφύλακτα, σε όποιον θέλει να εμβαθύνει περισσότερο, το βιβλιαράκι του από τις Εκδόσεις Αρχέτυπο - Βιβλιοθήκη των Χρωμάτων.

Δύο λόγια για να μπούμε στο νόημα της ιστορίας. Η ιστορία όπως και η ζωή ζητά για την κατανόηση της αλήθειας την συμμετοχή όλων των αισθήσεων και της σκέψης. Αυτές οι 6 αισθήσεις είναι οι πύλες για την αντίληψη και κατανόηση του κόσμου. Γιαυτό επειδή η ιστορία που ακολουθεί είναι έτσι φτιαγμένη ώστε παρατηρώντας την εικόνα και διαβάζοντας το κειμενάκι που την συνοδεύει, και συν-αισθανόμενος και συλογιζόμενος πάνω σ'αυτά, να μπορείς να κατανοήσεις το περιεχόμενο. Απαιτεί συγκέντρωση και συμετοχή και των 6 αισθήσεων. Κύριοι πρωταγωνιστές της ιστορίας είναι το αγόρι (ανθρώπινη μορφή του εαυτού μας) και το βουβάλι (νου). Αυτό που συνήθως συμβαίνει είναι ότι οι άνθρωποι φοβούνται την σιωπή και τρέχουν με τον νου τους να την καλύψουν. Πήγε ο μαθητής Τζι Γκουάνγκ στον Δάσκαλο Μποντιντάρμα και του είπε ότι δεν έχει ειρήνη στο νου του. Τον παρακάλεσε να του τον ειρηνεύσει. "Φέρε μου το νου σου εδώ και θα σου τον ειρηνεύσω" απάντησε ο δάσκαλος. "Μα όταν αναζητώ τον νου μου δεν μπορώ να τον βρω!" απάντησε ο μαθητής. "Βλέπεις λοιπόν που τον ειρήνευσα κιόλας;" απάντησε αφοπλιστικά ο δάσκαλος. Η παραπάνω ιστορία μας δείχνει ότι δεν υπάρχει κάτι σταθερό και αυτόνομο ώστε να μπορεί κανείς να το απομονώσει και να το κατευθύνει προς την ειρήνη και την εσωτερική γαλήνη. Η φιλοσοφία του Ζεν επιδιώκει ένα ξύπνημα από το λήθαργο που έχει πέσει μια ύπαρξη στην οποία κυριαρχούν οι δυαδικές αντιθέσεις. (καλό-κακό, πάνω-κάτω κτλ.) Στην αναγνώριση και βίωση αυτής της πραγματικότητας υπάρχει μια μεταμόρφωση, μία επιστροφή στην απλή φυσική συμπεριφορά. Το σύμπαν για τον Ταοϊστή είναι μια ζωντανή μορφή όπου όλα μεταβάλλονται σταθερά διαρκώς, με τρόπο τέτοιον, ώστε το κάθετι να βρίσκει την θέση του μέσα στο Όλον. Το έργο λοιπόν του κάθε αναζητητή του Τάο (Θεός για εμάς τους δυτικούς) επικεντρώνεται στην καλλιέργεια ενός αυθεντικού αυθορμητισμού που μπορεί να ονομαστεί εαυτότητα. Αυτή αφορά το γνήσιο, φυσικό και αυθόρμητο άνθρωπο που ακολουθεί μέσα από τις πράξεις του την συλλογική αρμονική ροή του κόσμου. Ο σοφός άνθρωπος του Τάο μπορεί να κάνει πράξη αυτή την εναρμόνιση μέσα από την μη-πράξη, την μη βεβιασμένη και εσκεμμένη δηλαδή κίνηση. Έτσι μπορεί να οδηγηθεί στην επίτευξη ενός μη νου μια "κατάσταση πληρότητας κάτα την οποία ο νους λειτουργεί ελεύθερα και εύκολα, χωρίς το αίσθημα της ύπαρξης ένος δεύτερου νου, του εγώ που τον επιβλέπει απειλητικά μ'ένα ραβδί στο χέρι. Αν ο συνηθισμένος άνθρωπος είναι αυτός που για να περπατήσει πρέπει να ανασηκώσει τα πόδια του με τα χέρια του, ο Ταοϊστής είναι αυτός που έχει μάθει να αφήνει τα πόδια του να περπατούν από μόνα τους" αναφέρει ο Allan Watts.

Τελειώνοντας, άλλη μια ιδέα που αποτελεί επιρροή του Ταοϊσμού στο Ζεν και αφορά αυτό το ξύπνημα, είναι ότι αυτό είναι αιφνίδιο (σατόρι στα Ιαπωνικά, τουν-βου στα Κινέζικα). Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί να επιτευχθεί σταδιακά μόνο με τον διαλογισμό ή σταδιακά μόνο με την συσσώρευση γνώσεων. Αυτή η κινέζικη επιρροή φαίνεται στο ποίημα του Σενγκ-τσαν (3ου Πατριάρχη) "Ακολούθησε την φύση σου σύμφωνα με το Τάο, περπάτα ήρεμα και σταμάτα να ανησυχείς. Αν οι σκέψεις σου σε δεσμεύουν, εγκατάλειψέ τες... Μην ανταγωνίζεσαι τον κόσμο των αισθήσεων, γι'αυτό όταν σταματήσει ο ανταγωνισμός, είναι το ίδιο το πλήρες Ξύπνημα. Ο σοφός δεν αγωνίζεται, μόνον ο βυθισμένος στην άγνοια αυτοδεσμεύεται... Όταν δουλεύεις το νου σου με το νου σου, πως θα αποφύγεις το βύθισμα στη σύγχιση;"
Η φιλοσοφία του Ζεν μπορεί να συνοψιστεί ως μια προσέγγιση που στοχεύει στην καλλιέργεια της συνείδησης ώστε να βιώσει ο ασκούμενος την έσχατη πραγματικότητα μακρυά από κάθε ψευδαίσθηση αντιθέσεων.

(οι εικόνες (που υπάρχουν και σ'άλλες παραλλαγές) είναι οι ίδιες με αυτές του βιβλίου και είναι από τον ιστότοπο http://www.shambhala.org/dharma/ctr/oxherding/. Άλλες πληροφορίες εκτός του βιβλίου μπορείτε να δείτε στην wikipedia και μια παραλλαγή του 15ου αιώνα εδώ.)

Και μια παράκληση: Η ιστορία απαιτεί μια ορισμένη συγκέντρωση. Προσπαθήστε να βρείτε το χρόνο για να την διαβάσετε με ηρεμία, ησυχία, συμμετοχή όλων των αισθήσεων και φυσικά με ανοιχτό μυαλό.

1. Αναζητώντας το Βουβάλι

Στα βοσκοτόπια αυτού του κόσμου, ασταμάτητα παραμερίζω το ψηλό γρασίδι αναζητώντας το βουβάλι. Ακολουθώντας ποτάμια δίχως όνομα, χαμένος ανάμεσα στα σταυροδρόμια μακρινών βουνών. Η δύναμη μου χάνεται και η ζωτικότητα μου εξασθενεί. Δεν μπορώ να βρω το βουβάλι. Το μόνο που ακούω είναι οι ακρίδες που φωνάζουν μέσα στο δάσος τη νύχτα.

Σχόλιο:
Η ανθρώπινη μορφή του εαυτού μας προσωποποιείται από το αγόρι. Η συνείδηση δηλαδή, η οποία ταξιδεύει αδιάκοπα στο μονοπάτι της ενηλικίωσης και της ολοκλήρωσης/εξέλιξης. Η μορφή του ζώου συμβολίζει το νου, αλλά όχι μόνο τη λειτουργία της σκέψης αλλά και κάθε άλλη αίσθηση. Το αγόρι ψάχνει με την συνειδητή του θέληση και άσκηση (συμβολίζεται με το μαστίγιο και το σκοινί που κρατά όπως θα δούμε και παρακάτω) να βρει το υπόλοιπο κομμάτι του εαυτού του, έτσι ώστε να λειτουργεί ολοκληρωμένα. Αυτό που δεν γνωρίζει ακόμα είναι ότι ουδέποτε υπήρξε αυτή η εσωτερική διάσπαση. Την αιτία αυτής της πεποίθησης θα πρέπει να την αναζητήσουμε στην άγνοια και την αδιαφορία την οποία δείχνουν οι άνθρωποι σε βασικές αλήθειες. Έτσι επιδιώκει μόνο ιδέες (που ασκούνται μέσω της πίεσης και της ανθυποβολής) και υλικές μορφές (που απλώς ερεθίζουν τις αισθήσεις τεμαχίζοντας τελικά το Είναι). Στο δρόμο λοιπόν της αναζήτησης για την ενότητα, συναντά μόνον τους φυσικούς ήχους του δάσους που μαρτυρούν την αυθόρμητη φυσική λειτουργία. Είναι αυτή η πλανεμένη του προσήλωση δηλ. η προσοχή του είναι στραμμένη στην ιδέα του στόχου της επιθυμίας του (να βρει και να κυριαρχήσει στο χαμένο ζώο) που του στερεί την φυσική αλήθεια που υπάρχει ολόγυρα του.

2. Ανακαλύπτοντας τις Πατημασιές

Παράπλευρα στην άκρη του ποταμού, κάτω από τα δέντρα, ανακαλύπτω πατημασιές! Ακόμα και κάτω από το ευώδες γρασίδι μπορώ να δω τα αποτυπώματα. Βαθιά μέσα σε απομακρυσμένα βουνά τα συναντώ. Αυτά τα ίχνη δεν μπορούν άλλο να είναι κρυμμένα από κάποιον που το βλέμμα του κοιτάζει στα ουράνια.

Σχόλιο:

Σ'ένα ποίημα χαικού διαβάζουμε: "Πάνω στην αμμουδιά, χνάρια βημάτων. Μακραίνει η ανοιξιάτικη μέρα" Το αγόρι έχοντας ηρεμήσει τον πνευματικό του κόσμο μπορεί να βλέπει πιο καθαρά και αναγνωρίζει την παρουσία (ίχνη) του σώματος και της λειτουργίας του.
Μια ακόμα διάσταση της ιστορίας είναι ότι αυτή περιγράφει τα στάδια του διαλογισμού. Ας μην την εξετάσουμε όμως τόσο μονοπλευρα αφού ο διαλογισμός δεν είναι παρά ένα μέσο και όχι ο σκοπός όπως μαρτυρεί η παρακάτω ιστορία από το βιβλίο το Μυστικό του Χρυσού Λουλουδιού: "Αξιότιμε" ρωτά ο Χουάι-ρανγκ, "ποιός είναι ο σκοπός το διαλογισμού;" "Ο σκοπός" απαντά ο μοναχός (Μα-τσου) "είναι να γίνει κανείς Βούδας". Εκείνη τη στιγμή, ο Χουάι-ρανγκ παίρνοντας ένα μικρό πλακάκι άρχισε να το τρίβει πάνω σε μία πέτρα. "Τι κάνεις εκεί δάσκαλε;" ρωτά απορημένος ο Μα-τσου. "Γυαλίζω το πλακάκι για να το κάνω καθρέφτη!" "Μα πως θα μπορούσε να γίνει ένα πλακάκι καθρέφτης;" ρωτά ξανά ο Μα-τσου "Και πως θα μπορούσε κάποιος να γίνει από τον καθιστό διαλογισμό Βούδας;" του ανταπαντά ο Χουάι-ρανγκ.
Σημαντικό στοιχείο στην ιστορία το σύννεφο της εικόνας. Συμβολίζει ότι το αγόρι της ιστορίας αρχίζει να αντιλαμβάνεται το νόημα της παροδικότητας όλων των πραγμάτων που, σαν την φύση ενός σύννεφου μεταβάλλονται διαρκώς. Έτσι ίσως μπορεί και και βρίσκεται πιο κοντά στην εύρεση του πολύτιμου ζώου. Κάθε αναζητητής- μελετώντας την φύση των πραγμάτων, έρχεται σε κατανόηση των πρωταρχικών τύπων, της φυσικής τάξης (ουρανός), πίσω από την οποία, και στο σύνολο της βρίσκεται η μεγάλη άβατη εκείνη έννοια που μπορούμε απλά να την αποκαλούμε Τάο.
Το μαστίγιο και το σχοινί συμβολίζει εκτός από την θέληση, και την σκληρή άσκηση την οποία πρέπει να υποβάλει το ζώο-εαυτό του, ώστε να το οδηγήσει στην ισορροπημένη-κατευθυνόμενη πορεία του Τάο. Αργότερα (εικ.9) θα καταλάβει την ματαιότητα αυτής του της ανησυχίας.

3. Όταν το Βουβάλι Γίνεται Αντιληπτό

Ακούω το τραγούδι του αηδονιού. Ο ήλιος είναι ζεστός, ο άνεμος είναι ήπιος, οι ιτιές είναι πράσινες κατά μήκος της ακτής. Εδώ κανένα βουβάλι δεν μπορεί να κρυφτεί! Ποιός καλλιτέχνης μπορεί να σχεδιάσει αυτό το τεράστιο κεφάλι, αυτά τα μαγευτικά κέρατα;

Σχόλιο:
Το αγόρι βρίσκεται μπροστά στη μορφοποίηση του νου του ο ποιός όμως δεν έχει ακόμα κατανοήσει ορθά την συνέχεια μεταξύ νου και φαινομενικού κόσμου.
Έχοντας λοιπόν ακόμη την πίστη ενός διαχωρισμού, ετοιμάζει το σχοινί κια το μαστίγιο για να συλλάβει το ζώο, επιβάλλοντας δηλαδή τη θέληση του σ'αυτό. Ο ποιητικός θαυμασμός που εκφράζεται στο τέλος του 3ου στοίχου μπορεί να εξηγηθεί σαν θαυμασμός απένατι στις έννοιες της δύναμης (κέρατα) και του κάλλους (κεφάλι) του Είναι.
Εδώ βρίσκεται και μια μεγάλη διαφορά ανάμεσα στην δυτική και ανατολική θεολογία. Στη πρώτη κυριαρχεί μια καθαρά διαχωρισμένη σχέση Πλάστη και Πλάσης η οποία στην δεύτερη δεν υφίσταται. Γιαυτό το ερώτημα αν υπάρχει ή όχι θεός για έναν Ταοιστή θα ισοδυναμούσε με το αν υπάρχει Φύση ή όχι. Εδώ βρίσκεται και το λάθος του αγοριού που προσπαθεί να κυριαρχήσει στο ζώο αφού δεν είναι αυτός ο τρόπος του Τάο. Γράφει το Τσουάνγκ Τσου:"Οι άνθρωποι αξιολογούν μόνον αυτό το κομμάτι της γνώσης που είναι γνωστό. Δεν ξέρουν πως να ωφεληθούν από το Άγνωστο, ώστε να προσεγγίσουν τη Γνώση." Αυτό το άγνωστο είναι το Τάο το οποίο όπως αναφέρεται στο Τάο τε Τσινγκ, "ρέει παντού, στα αριστερά και στα δεξιά". "Όλα τα πράγματα εξαρτώνται από αυτό για να υπάρχουν και αυτό δεν τα εγκαταλείπει. Δεν επικαλείται δικαιώματα πάνω στα επιτεύγματά του. Αγαπάει και τρέφει όλα τα πράγματα, αλλά δεν κυριαρχεί πάνω τους"

4. Πιάνοντας το Βουβάλι

Πιάνω το βουβάλι με κόπο πολύ. Η μεγάλη του θέληση και η δύναμη του είναι ανεξάντλητη. Ορμάει στα ψηλά οροπέδια πιό πάνω και από την ομίχλη ή σε αδιαπέραστο φαράγγι στέκεται εκεί.

Σχόλιο:
Η πάλη του Εγώ και του σώματος, της ψυχής με το νου. Το άτομο βρίσκεται σε πάλη με τον εαυτό του καθώς προσπαθεί να συλλάβει το νου που τόσο καιρό αδέσμευτος "έτρεχε" σε ψηλά οροπέδια ή σε μακρινά φαράγγια όπως κάνει και τώρα πάλι παρασέρνοντας το αγόρι.
"Δεν μπορείς να το πιάσεις με την σκέψη" λέει στο Ζενρίν. "Δεν μπορείς να το ζητήσεις χωρίς τη σκέψη". Το αγόρι δεν μπορεί να πράξει διαφορετικά από το να αγωνιστεί για να συλλάβει το νου του και να υπερβεί σε θέληση τη θέληση του ζώου.
Το ότι η εσωτερική ενότητα δεν μπορεί να αναζητηθεί με την σκέψη και τη βούληση φαίνεται στο παρακάτω χαρακτηριστικό χωρίο του Μπανκέι: "Το να διώξεις όλες τις σκέψεις με τις σκέψεις σου είναι σαν να καθαρίσεις όλο σου το αίμα με το αίμα σου, ο κόπος είναι μάταιος και η ακαθαρσία παραμένει. Και όλα αυτά γίνονται εξαιτίας της αγένητης φύσης του νου που δεν επιδέχεται ούτε αφανισμό ούτε σύγχυση. Αν υιοθετήσουμε μια δεύτερη σκέψη σαν μια αποτελεσματική πραγματικότητα, τότε καταδικάζουμε τον εαυτό μας να περιστρέφεται αδιάκοπα στο κύκλο της γέννησης και του θανάτου (σαμσάρα). Θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι μια τέτοια σκέψη δεν είναι άλλο από ένα πρόσκαιρο διανοητικό οικοδόμημα και δεν θα πρέπει να δοκιμάσουμε ούτε να την συγκρατήσουμε, ούτε να την απορρίψουμε. Θα πρέπει απλώς να την αφήσουμε να εκδηλωθεί και να εξαφανιστεί. Είναι σαν μια εικόνα που αντανακλά ένας καθρέφτης. Ο καθρέφτης είναι καθαρός και αντανακλά οτιδήποτε σταθεί μπροστά του. Αλλά καμιά εικόνα δεν κολλά στην επιφάνεια του".

5. Δαμάζοντας το Βουβάλι

Το μαστίγιο και το σκοινί είναι απαραίτητα, διαφορετικά το βουβάλι μπορεί να εκτραπεί χαμηλά σε δρόμους σκονισμένους. Έχοντας εκπαιδευτεί σωστά, γίνεται φυσικά ευγενικό. Τότε, αδέσμευτο, υπακούει στον κύριο του.

Σχόλιο:
Τώρα πλέον ο νους έχει εκπαιδευτεί ορθά με αποτέλεσμα να είναι ευγενικός στις προσταγές του κυρίου του. Εδώ τίθεται μια βαθειά φιλοσοφική διάσταση της ηθικής, όπου μας οδηγεί στην ερώτηση αν η ηθική βρίσκεται στην πρωταρχική φύση του ανθρώπου. Η Ταοϊστική άποψη δεν το δέχεται (όπως για παράδειγμα ο Κουμφικιανισμός, για να μην αναφερθούμε και στα διάφορα φιλοσοφικά ρεύματα που ασχολήθηκαν με την ηθική) αλλά αντίθετα υποστηρίζει ότι μόνο όταν ο άνθρωπος λειτουργεί φυσικά-αυθόρμητα (Τε) μπορεί να εναρμονίζεται με το Τάο. Έτσι το αγόρι επιδιώκοντας την αυτοπειθαρχία, συνεχίζει να βαδίζει ενάντια στην φυσική ροή των πραγμάτων. Είναι όμως ο αγώνας του αγοριού μάταιος;

6. Καβαλώντας το Βουβάλι Σπίτι

Ανεβασμένος στο βουβάλι, σιγά-σιγά επιστρέφω στο σπίτι. Η φωνή από τον αυλό μου τονίζεται μέσα στο απόγευμα. Μετρώντας με παλαμάκια την παλλόμενη αρμονία, κατευθύνω τον ατέλειωτο ρυθμό. Όποιος ακούσει τη μελωδία αυτή θα με συντροφέψει.

Σχόλιο:
Κάποτε σε μία συγκέντρωση που έκανε ο δάσκαλος Ουέι Σαν με τους μαθητές του είπε πως "σε εκατό χρόνια ο πρεσβύτερος δάσκαλος σας θα κατέβει στον κόσμο για να γίνει ταύρος, στο αριστερό πλευρό του οποίου θα υπάρχει η φράση "Το όνομα μου είναι Ουέι Σαν". Ας υποθέσουμε ότι κάποιος με φωνάζει Ουέι Σαν. Στην περίπτωση αυτή θα είμαι ο ταύρος. Αν κάποιος με φωνάζει ταύρο, θα είμαι ο Ουέι Σαν. Τώρα πείτε μου πως θα πρέπει να ονομάζομαι;" Μ'αυτή την ιστορία θέλει να δείξει ότι δεν υπάρχει καμιά διαφορά μεταξύ ταύρου και εαυτού. Κάθε πλάσμα έχει την βουδική φύση από την αρχή της ύπαρξης του, μόνον που αυτή λησμονείται ή απλά αγνοείται. Το αγόρι της ιστορίας κατέκτησε πάλι αυτή την αρμονία η οποία συμβολίζεται με το παίξιμο του αυλού που απαιτεί την ρύθμιση της αναπνοής (ψυχή) με τις κινήσεις των δακτύλων (νους). Ο αυλός (σώμα) γίνεται το όργανο μέσα στο οποίο κυλά η πνοή, η οποία είναι ικανή να εκφράσει τη ζωντανή κατάσταση του Τάο, τόσο μέσα στον οργανοπαίχτη που έχει μάθει την τέχνη, όσο και στο γύρω περιβάλλον που δονείται από τους ήχους του οργάνου.
Ο Τσάο-τσου ρώτησε κάποτε "τι είναι το Ταό;" και ο δάσκαλος αποκρίθηκε λέγοντας πως "ο φυσικός νους είναι το Τάο". "Πώς όμως μπορεί κανείς να ξαναβρεί την αρμονία μαζί του;" ρώτησε ξανά ο Τσάο-τσου. "Αν έχεις την πρόθεση να εναρμονιστείς μαζί του θα ξεστρατίσεις" απάντησε ο δάσκαλος. "Αλλά χωρίς πρόθεση, πως θα γνωρίσει κανείς το Τάο;", συνέχισε ο Τσάο-τσου. "Το Τάο" είπε τότε ο δάσκαλος "δεν ανήκει ούτε στη γνώση, ούτε στην έλλειψη γνώσης. Η γνώση είναι λανθασμένη κατανόηση και η έλλειψη γνώσης τυφλή άγνοια. Αν κατανοήσεις πραγματικά το Τάο, τότε είναι σαν τον κενό ουρανό. Και εκεί τι σημασία έχει το σωστό και το λάθος;"
Αυτή λοιπόν η γνώση είναι το απόκτημα για τον κάθε αναζητητή που μετρά τους κοσμικούς ρυθμούς των αλλαγών και τους μετρατέπει σε προσωπική μουσική, σε καθημερινή πράξη. Όμως μπορεί το αγόρι να έχει εναρμονίσει υπό το βλέμμα της συνειδητής του θέλησης όλο του το Είναι, αλλά το ενδιαφέρον για εξωτερικά αγαθά ή για εσωτερικούς σκοπούς δεν οδηγεί πουθενά παρά μονάχα στην προσκόλληση σ'αυτά. Ο Βούδας διδάσκει (οι 2 πρώτες Ευγενικές Αλήθειες) ότι η ζωή είναι πόνος (ντούκχα), και ο πόνος πηγάζει από την προσκόλληση στην επιθυμία. Άρα μένει ακόμα στο αγόρι να ανακαλύψει την υπέρτατη αλήθεια της φύσης του.

7. Υπερβαίνοντας το Βουβάλι

Καθισμένος πάνω στο βουβάλι, έφτασα σπίτι. Είμαι γαλήνιος. Το βουβάλι επίσης μπορεί να ξεκουραστεί. Η αυγή έχει φτάσει. Μέσα σε μακάρια ανάπαυση, στην αχυρένια κατοικία μου εγκαταλείπω μαστίγιο και σχοινί.

Σχόλιο:
Το σπίτι παίρνει το χαρακτήρα της εξωτερικής μορφής μιος εσωτερικής ψυχικής ολοκλήρωσης. Το αγόρι αγναντεύει κάθε φυσική μορφή γαλήνιο, προβάλλοντας την εσωτερική του γαλήνη παντού, τόσο μικροκοσμικά (βράχος, φυτά), όσο και μακροκοσμικά (ήλιος). Το βουβάλι δεν φαίνεται πουθενά και φαίνεται ότι ενσωματώθηκε στο αγόρι ολοκληρώνοντας την ένωση που άρχισε να λαμβάνει χώρα στην εικ.6 και πλέον αποτελούν μία οντότητα στην οποία κυριαρχεί το ανθρώπινο έλλογο στοιχείο αλλά όχι και η θέληση! Το μαστίγιο και το σκοινί δεν υπάρχουν όταν κάποιος μάθει να απολαμβάνει την κοσμική αρμονία.
Αναφέρεται στο Τσουάνγκ τσου: "Να ξεχνά κανείς τα πόδια του θα πει πως τα παπούτσια είναι άνετα. Να ξεχνά κανείς τη μέση του θα πει πως πως η ζώνη είναι άνετη. Όταν η σκέψη ξεχνά το καλό και το κακό, θα πει πως η σκέψη είναι άνετη. Όταν αλλάζει κανείς μέσα του και δεν παρασύρεται από εξωτερικά πράγματα, η προσαρμογή του είναι άνετη. Αν αρχίσει κανείς άνετα και δεν χάσει ποτέ την άνεση του, έχει την άνεση να ξεχνά ότι είναι άνετος"
Σ'ένα παλιό ποίημα Ζεν διαβάζουμε πως "ο τέλειος Δρόμος (Τάο) δεν έχει δυσκολίες, αρκεί να αποφύγει κανείς να προσκοληθεί και να μπει σε δίλημμα. Μόνον όταν σταματήσεις να νιώθεις ευχαρίστηση και δυσαρέσκεια για ό,τι συμβαίνει, θα γίνουν όλα εντελώς κατανοητά. Μια διαφορά μισής τρίχας και αμέσως διαχωρίζονται ο ουρανός και η γη! Αν θέλεις να βρίσκεσαι στην αλήθεια, αδιαφόρησε για το σωστό και το λάθος. Η διαμάχη ανάμεσα στο σωστό και το λάθος είναι η αρρώστεια του νου."
Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε προς αποφυγή παρεξηγήσεων ότι ο Ταοϊσμός δεν διδάσκει την τυφλή απάθεια, την τεμπελιά ή την ψυχρή ηθική, αλλά την εμπιστοσύνη στη φυσική λειτουργία που έχει το δικό της αυθύπαρκτο ρυθμό, ο οποίος στηρίζεται στην επίγνωση πως όλα μεταβάλλονται διαρκώς. Έτσι και το αγόρι της ιστορίας αναγνωρίζει το μάταιο της επιμονής του και αφήνει τα όργανα της πειθούς του. Αφήνεται στην εσωτερική - εξωτερική ηρεμία που θα του παρουσιάσει τη φυσική ροή των πραγμάτων.

8. Υπερβαίνοντας τόσο το Βουβάλι όσο και τον Εαυτό

Μαστίγιο, σχοινί, άνθρωπος και βουβάλι, όλα συγχωνεύονται μέσα στο Κενό. Αυτός ο παράδεισος είναι τόσο αχανής, ώστε κανένα μήνυμα δεν μπορεί να τον κηλιδώσει. Πώς είναι δυνατόν μια χιονονιφάδα να υπάρχει μέσα σε μία λυσσασμένη φλόγα; Εδώ βρίσκονται τα αποτυπώματα των Πατριαρχών.

Σχόλιο:
Εδώ έχει συντελεστεί η υπέρβαση κάθε μορφής σε επίπεδο συνειδητότητας (αγόρι), ενστίκτου (ζώου), θέλησης (μαστίγιο) και άσκησης (σχοινί).
Η φιλοσοφία του Κενού είναι ότι κάθε δράση γεννά πόνο όταν είμαστε προσκολλημένοι σ'αυτήν, όμως σ'ένα σύμπαν όπου όλα διαρκώς μεταβάλλονται σε τι μπορούμε πραγματικά να προσκολληθούμε; Επίσης ας μην προσκολλούμαστε ούτε σε λέξεις αφού δεν υπάρχουν στην καθημερινή γλώσσα για να στηρίξουν ανάλογες εκφράσεις. Συνεπώς ο άνθρωπος που μπορεί να ζει έτσι, δεν αφήνει και αποτυπώματα πίσω του, τόσο "ελαφρά" περπατά.
Το αγόρι έχει ηρεμήσει το νου του από κάθε διπολική έννοια και ενοποίησε τα πάντα αντικρίζοντας τη σχετικότητα όλων και την ψευδαίσθηση κάθε επιθυμίας για σταθερότητα. Δεν μένει παρά να δούμε την εκδήλωση της κατάστασης αυτής στον κόσμο των φαινομένων αλλά και στην καθημερινή ζωή.
Αξίζει εδώ να παραθέσω ένα καταπληκτικό χωρίο του Λάο Τσε: "Παράτησε τη μάθηση και βάλε τέλος στις έγνοιες σου. Σε τι διαφέρει το ναι από το όχι; Σε τι διαφέρει το καλό από το κακό; Γιατί να φοβάμαι ότι φοβούνται οι άλλοι; Τι ανοησία! Μερικοί βρίσκουν χαρά γιορτάζοντας την θυσία του βουβαλιού. Άλλοι την άνοιξη πάνε στον κήπο και ανεβαίνουν στις βεράντες. Μόνον εγώ βολοδέρνω μοναχός, μην ξέροντας που στέκω. Σαν νιογέννητο μωρό προτού μάθει να χαμογελά. Είμαι μόνος, χωρίς να έχω πουθενά να πάω. Άλλοι έχουν περισσότερα από όσα χρειάζονται, μόνον εγώ δεν έχω τίποτα. Είμαι λειψός. Ά, βέβαια! Τα έχω μπερδέψει. Άλλοι αστράφτουν και είναι σαφείς, μόνον εγώ είμαι θολός και ανίσχυρος. Άλλοι είναι έξυπνοι, τα καταφέρνουν όλα. Μόνον εγώ είμαι βαρύς και βλάκας. Ω! σαν τα κύματα του πελάγους παρασέρνομαι, δίχως κατεύθυνση, σαν ανήσυχος άνεμος. Πολυάσχολοι όλοι οι άλλοι, μόνον εγώ άσκοπος και καταπτοημένος. Είμαι διαφορετικός, με τρέφει η μεγάλη Μάνα "

9. Αγγίζοντας την Πηγή

Πάρα πολλά βήματα έχουν γίνει επιστρέφοντας στη ρίζα και στην πηγή! Καλύτερα να ήμουν τυφλός και κουφός από την αρχή! Κατοικώντας στην αληθινή κατοικία, αδιαφορώντας για όλα αυτά. Το ποτάμι κυλά ατάραχο και τα λουλούδια είναι κόκκινα.

Σχόλιο:
(ο αυτοσαρκασμός ή μια ειρωνική ιδιότητα της γνώσης) Είπε ο Τσινγκ-γιουάν:"Πριν μελετήσω το Ζεν τριάντα χρόνια, έβλεπα τα βουνά σαν βουνά και τα νερά σαν νερά. Όταν έφτασα στη βαθύτερη γνώση, κατέληξα σ'ένα σημείο όπου δεν έβλεπα τα βουνά σαν βουνά και τα νερά σαν νερά. Αλλά τώρα που συνέλαβα την ουσία της γνώσης, ηρέμησα. Γιατί τώρα βλέπω και πάλι τα βουνά σαν βουνά και τα νερά σαν νερά." Ένα χαικού του Μπάσο μας λέει: "Πόσο είναι αξιοθαύμαστος εκείνος που δεν σκέφτεται σαν βλέπει μια αστραπή!"Να δέχεται δίχως να επιβάλλει τίποτα, να συμμετέχει δίχως να παρασύρεται.
Ο Λάο Τσέ συμβουλεύει: "τα πέντε χρώματα τυφλώνουν. Οι πέντε τόνοι κουφαίνουν το αυτί. Οι πέντε χυμοί ναρκώνουν την γεύση. Οι αγώνες δρόμου και τα κυνήγια τρελλαίνουν το μυαλό. Τα πολυτελή αντικείμενα αποπλανούν. Γιαυτό ο συνετός οδηγείται από εκείνο που αισθάνεται και όχι από αυτό που βλέπει".
Το Τάο δεν ζητά από τους ανθρώπους να προσαρμόζονται σε καμιά άλλη κατάσταση παρά μόνο στη φυσική λειτουργία του εαυτού τους. Ίσως χρειάζεται ορισμένες φορές να εξερευνήσεις τη λειτουργία αυτή και άλλοτε να την καλλιεργήσεις, μα πάντα η εναρμόνιση με τον γνήσιο τρόπο ύπαρξης μας και η εμπιστοσύνη σ'αυτόν είναι μια κίνηση σύμφωνη με το Τάο. Αυτό θέλει να μας πει και η παρακάτω ιστορία του Τσουάνγκ Τσε: Όταν ο Κουμφούκιος θαυμαζε τους καταρράκτες του Λυ-λιανγκ, είδε έναν ηλικιωμένο άνθρωπο να βουτά στο νερό. Αμέσως σκέφτηκε πως ο μίζερος αυτός γέρος είχε χάσει την ισορροπία του ή, στη χειρότερη περίπτωση, αποζητούσε το θάνατο. Έστειλε λοιπόν μερικούς από τους μαθητές του να πέσουν στα νερά και να σώσουν τον ηλικιωμένο, όταν ξαφνικά αντίκρισε το γέροντα να βγαίνει από το νερό και να βαδίζιε στην όχθη τραγουδώντας!
- "Στην αρχή νόμιζα πως ήσουν πνεύμα" του είπε ο Κουμφούκιος. "Όμως τώρα βλέπω πως είσαι άνθρωπος. Πες μου, σε παρακαλώ, έχεις κάποια ειδική μέθοδο για να κολυμπάς έτσι μέσα στο νερό;"
- "Όχι δεν έχω μέθοδο" είπε ο γέρος. "Άρχισα με την συνήθεια, μεγάλωσα, και έγινε η φύση μου, ολοκληρώθηκα, και είναι η μοίρα μου. Βουτάω στη δίνη, και η ορμή του νερού με βγάζει στην επιφάνεια. Ακολουθώ την φορά του νερού, δεν κάνω τίποτα εγώ ο ίδιος. Έτσι κολυμπώ." - "Τι εννοείς σαν λες: άρχισα με την συνήθεια, μεγάλωσα, και έγινε η φύση μου, ολοκληρώθηκα, και είναι η μοίρα μου;"
- "Γεννήθηκα σε τούτους τους λόφους και αισθάνομαι άνετα εδώ. Αυτό είναι η συνήθεια. Μεγάλωσα μέσα στο νερό και αισθάνομαι άνετα μέσα στο νερό. Αυτό έγινε η φύση μου. Δεν ξέρω πως έγινα όπως έγινα και γιατί κάνω ότι κάνω. Αυτή είναι η μοίρα μου."

10. Μέσα στον Κόσμο

Ξυπόλητος και γυμνόστηθος, αναμειγνύομαι με τους ανθρώπους του κόσμου. Τα ρούχα μου είναι κουρελιασμένα και σκονισμένα, εγώ όμως μακάριος όσο ποτέ. Δεν χρησιμοποιώ καμιά μαγεία για να επεκτείνω την ζωή μου. Τώρα, εδώ μπροστά μου, τα νεκρά δέντρα γίνονται ζωντανά.

Σχόλιο:
Γνωρίζοντας ότι όλα τα στοιχεία του σύμπαντος μεταβάλλονται και πορευόμενος γαλήνια και λιτά μέσα στον κόσμο, συναντά όμοιους του.
Το Τάο Τε Τσίνγκ αναφέρει: "γι'αυτό οι συνετοί αγκαλιάζουν το ένα (Τάο), δίνοντας παράδειγμα σε όλους. Δίχως να προβάλλονται, συνεχίζουν να λάμπουν. Δίχως να δικαιολογούνται, ξεχωρίζουν. Δίχως να καμαρώνουν, δέχονται την αναγνώριση. Δίχως να καυχώνται, στέκουν πάντα ακλόνητοι. Δεν φιλονικούν, και κανένας δεν τα βάζει μαζί τους. Γι'αυτό οι αρχαίοι έλεγαν υποχώρα και νίκα. Πρόκειται μήπως για κενό ρητό; Να είσαι πραγματικά ολάκερος, και όλα θα έρθουν σε σένα"
Γράφει ο Λάο Τσε: "Άδειασε από κάθετι τον εαυτό σου. Άσε το μυαλό να γαληνέψει ειρηνικά. Τα μύρια όντα υψώνονται και πέφτουν, ενώ ο εαυτός σου παρακολουθεί το γυρισμό τους. Αναπτύσσονται και ανθούν, και ύστερα στην πηγή ξαναγυρνούν. Την επιστροφή στην πηγή χαρακτηρίζει ηρεμία που είναι ο τρόπος της Φύσης. Ο τρόπος της Φύσης δεν αλλάζει. Η γνώση της σταθερότητας είναι διορατικότητα. Η άγνοια της σταθερότητας φέρνει συμφορά. Η γνώση της σταθερότητας κρατά το μυαλό ανοιχτό. Με ανοιχτό μυαλό θα είσαι ανοιχτόκαρδος. Όντας ανοιχτόκαρδος, το φέρσιμο σου θα είνα αρχοντικό. Όντας αρχοντικός, θα πλησιάζεις το θεϊκό. Όντας θεϊκός, γίνεσαι ένα με το Τάο. Η ενότητα με το Τάο είναι αιώνια. Και ενώ το σώμα πεθαίνει, το Τάο δεν χάνεται ποτέ."

Βιβλιογραφία:
-Β.Σ. Ραχουλά, Τι δίδαξε ο Βούδας
- Δείχνοντας τη Σελήνη
- Κάλτενμαρκ Μ., Ο Λάο Τσε και ο Ταοϊσμός
- Κούπερ Τ., Λεξικό παραδοσιακών συμβόλων
- Λάο Τσε, Τάο Τε Κίνγκ
- Λίου Ι Μινγκ, Η Αφύπνιση του Τάο
- Ντεσιμαρού Τ., Η Άσκηση Ζεν
- Συλλογικό, Δρόμοι της Γνώσης
- Τσουάνγκ Τσε, Τσουάνγκ Τσου
- Watts A. W., Ο Δρόμος του Ζεν
- Reps P. & Senzaki N., Zen Flesh, Zen Bones: A Collection of Zen and Pre-Zen Writings