Το τελευταίο γνωμικό που κατατέθηκε

Ο Χρύσιππος ο Σολεύς είπε: " "Θα συμπεραίναμε στην περίπτωση ενός όμορφου σπιτιού ότι χτίστηκε για τους ιδιοκτήτες τους και όχι για ποντίκια. Οφείλουμε επομένως, με τον ίδιο τρόπο, να θεωρούμε το σύμπαν σαν το σπίτι των θεών.""

Δευτέρα 5 Οκτωβρίου 2009

Κοινωνιολογικά πειράματα






1. Το πείραμα
Ο Milgram έκανε μια σειρά πειραμάτων όπου υπάρχουν ο (Ψ)υχολόγος , ο "(Δ)άσκαλος" και ο "(Μ)αθητής" (σκίτσο). Μόνο όμως ο Δάσκαλος συμμετέχει πραγματικά στο πείραμα. Έγινε στο πανεπιστήμιο Yale της Αμερικής και πρωτοδημοσιεύτηκε το 1963.

Στην αρχή του πειράματος ο ψυχολόγος με στημένη κλήρωση πείθει  τον "Δάσκαλο" ότι διαλέχτηκε γιαυτό το ρόλο και ότι το δήθεν πειραματόζωο είναι ο "Μαθητής". Το πείραμα υποτίθεται ότι ήταν ένα πείραμα μνήμης όπου συμφωνούν ο Δάσκαλος να διαβασει μια σειρά από ζεύγη λέξεων στον Μαθητή. Μετά να του δίνει την πρώτη λέξη και έπρεπε να διαλέξει από τέσσερις άλλες λέξεις τη σωστή. Αν την εύρισκε προχωρούσαν στην επόμενη. Αν δεν την εύρισκε δεχόταν ένα μικρό ηλεκτροσόκ που όμως με κάθε λάθος απάντηση θα ανέβαινε η τάση του 15 Volts.  


Το αληθινό υποκείμενο προς μελέτη του πειράματος ήταν ο (Δ) που πίστευε ότι  ο Μαθητής θα λάμβανε τα ηλεκτροσόκ. Ο Μαθητής ήτανε σε ξεχωριστό δωμάτιο και ήταν ένας 47χρονος λογιστής ειδικά εκπαιδευμένος για την περίσταση. Ο Ψυχολόγος ήταν ένας βλοσυρός, απαθής δάσκαλος βιολογίας. Κατά την διάρκεια του πειράματος και όσο αυξάνεται η τάση ο Μαθητής προσποιείται όλο και μεγαλύτερο πόνο μέχρι που χτυπάει στον τοίχο φωνάζοντας να σταματήσει το πείραμα. Στις αντιρρήσεις του Δασκάλου για την συνέχιση του πειράματος ο Ψυχολόγος απαντούσε διαδοχικά: 1. Παρακαλώ συνεχίστε, 2. Το πείραμα απαιτεί να συνεχίσετε, 3. Είναι απολύτως απαραίτητο να συνεχίσετε και 4. Δεν έχετε άλλη επιλογή πρέπει να συνεχίσετε. Αν και πέμπτη φορά ο Δάσκαλος δεν επιθυμούσε να συνεχίσει το πείραμα σταματούσε. Αλλιώς ο  έφτανε στο τέλος που ήταν 3 διαδοχικά "σοκ" των 450V. Τα 2/3  (26 στους 40) των συμμετοχόντων που καλέστηκαν από διαφήμιση σε εφημερίδα με αμοιβή 4 δολάρια για μία ώρα (φώτο αριστερά) συνέχισαν ως το τέλος, ενώ όλοι δώσανε ηλεκτροσόκ.


2. Αλλαγές παραμέτρων του πειράματος
Ενδιαφέρον έχουν και κάποια παράπλευρα πειράματα όπου ο Milgram άλλαζε κάποιες παραμέτρους. Για παράδειγμα (πείραμα 18) η υπευθυνότητα για τα ηλεκτροσόκ μεταβιβάζονταν από το Δάσκαλο σε κάποιον τρίτο στον οποίο έδινε μόνο την εντολή να κάνει το ηλεκτροσόκ. 37 στους 40 φτάσαν στο τέλος (92,5%)!

Σε μια σειρά πειραμάτων έλεγξε την προσωπική επαφή που είχε ο συμμετάσχων με τον δήθεν Μαθητή του. Στο πείραμα 2 ο Δάσκαλος είχε λάβει τις οδηγίες του πειράματος τηλεφωνικά, δηλαδή καμμία επαφή. Τα ποσοστά έπεσαν 21%.

Στο πείραμα 10 εξέτασε την επίδραση του τόπου και του ονόματος του ιδρύματος. Από το Yale University σε ένα απλό γραφείο. 47,5% αυτοί που έφτασαν στο τέλος.

Στο πείραμα 8 διαχώρισε άντρες από γυναίκες πέρνοντας τα ίδια αποτελέσματα αλλά σημειώνοντας περισσότερες ενδείξεις στρες στις γυναίκες.

Η ανυπακοή στην εξουσία τον απασχόλησε στο πείραμα 17 όπου ήταν παρών δύο συνάδελφοι δάσκαλοι που διαφωνούσαν ώς προς τη συνέχιση του πειράματος μετά από κάποιο σημείο. Μόνο 4 στους 40 εκτέλεσαν όλα τα προβλεπόμενα ηλεκτροσόκ.


 3. Ο Milgram γράφει για το πείραμα του
Στο άρθρο του "Οι Κίνδυνοι της Υπακοής" (1974) εξηγεί πως αντιλήφθηκε ο ίδιος τα αποτελέσματα του πειράματος:
"Οι νομικές και φιλοσοφικές πτυχές της υπακοής είναι μεγάλης σημασίας, αλλά λένε πολύ λίγα για το πως θα συμπεριφερόταν οι περισσότεροι άνθρωποι σε σταθερές καταστάσεις. Φτιάχνω ένα πείραμα στο πανεπιστήμιο για να εξετάσω πόσο πόνο θα προκαλούσε ένας συνηθισμένος πολίτης σε κάποιον άλλο, μόνο επειδή του το είπε ένας πειραματιστής επιστήμονας. Η άκαμπτη αυθεντία έπαιξε με την ισχυρότερη ηθική επιταγή του υποκειμένου (συμμετέχοντα) να μην κάνει κακό σε κάποιον άλλο και ενώ ηχούσαν στα αυτιά τους οι κραυγές των θυμάτων η αυθεντία κέρδισε περισσότερες φορές απ'ότι έχασε. Η εξαιρετική προθυμία των ενηλίκων για να πάει σχεδόν σε οποιαδήποτε μήκη σχετικά με την εντολή της αρχής αποτελεί το κύριο πόρισμα της μελέτης καθώς και το γεγονός το οποίο απαιτεί επειγόντως εξήγηση.
Συνηθισμένοι άνθρωποι, απλώς κάνοντας τις δουλειές τους, και χωρίς ιδιαίτερη εχθρά από μέρους τους, μπορούν να πάρουν μέρος σε μια τρομερά καταστροφική διαδικασία. Επιπλέον, ακόμα και όταν οι καταστροφικές συνέπειες γίνουν εμφανείς, και τους ζητείται να εκτελέσουν πράξεις αταίριαστες σε θεμελιώδη πρότυπα ηθικής, σχετικά λίγοι άνθρωποι έχουν τα προσόντα που απαιτούνται για να αντισταθούν στην αυθεντία - εξουσία".[4]
Στο βιβλίο του "Υπακοή στην εξουσία" είχε φτάσει στο σημείο να πει: "Γεννιέται το ερώτημα αν υπάρχει σχέση με το τι μάθαμε στο εργαστήριο και τα είδη υπακοής που τόσο κατηγορήσαμε την εποχή των Ναζί".

Άλλο ενδιαφέρον σημείο που αναφέρει είναι  ότι είχε ρωτήσει συναδέλφους, φοιτητές, μικροαστούς και άλλους, πριν το πείραμα, για το τι αποτελέσματα πίστευαν ότι θα είχε και οι απαντήσεις είχαν απίστευτη απόκλιση από την πραγματικότητα. Μόνο γύρω στο 4% πίστευαν ότι θα έφτανε στο τέλος.

Για το ηθικό δίλημμα που αναφέρει και πιο πάνω λέει:
"Το δίλημμα σύμφυτο με την υπακοή στην εξουσία είναι αρχαίο, τόσο παλιό όσο και η ιστορία του Αβραάμ, και η ερώτηση αν κάποιος πρέπει να υπακούσει, όταν οι εντολές συγκρούονται  με την συνείδηση, έχει συζητηθεί στον Πλάτωνα, δραματοποιήθηκε στην Αντιγόνη και αναλύθηκε φιλοσοφικά σχεδόν σε κάθε ιστορική εποχή. Οι συντηρητικοί φιλόσοφοι υποστηρίζουν  ότι αυτός ο ίδιος ο ιστός της κοινωνίας απειλείται από την ανυπακοή, ενώ οι ουμανιστές δίνουν έμφαση στην υπεροχή της ατομικής συνείδησης" (προαναφερθέν γράμμα)

Θα τελειώσω τις αναφορές με αυτήν την  τελευταία που έχει σχέση με το πείραμα 18. Αν θυμάστε εκεί 37 στους 40 υπάκουσαν ως το τέλος του πειράματος, στο οποίο υπήρχε και ένας ακόμα ηθοποιός που εκτελούσε τις εντολές του Δασκάλου. Προβλέψιμο το γεγονός ότι όλοι δικαιολογήθηκαν λέγοντας ότι η ευθύνη ήταν αυτουνού που έδινε το ηλεκτροσόκ. Στο ίδιο γράμμα διαβάζουμε:
Αυτό ίσως περιγράφει μια επικίνδυνη τυπική διάταξη μέσα σε μια σύνθετη κοινωνία: είναι εύκολο να αγνοήσεις την υπευθυνότητα όταν είσαι μόνο ένας ενδιάμεσος κρίκος σε μιά αλυσίδα πράξεων.  
  Το πρόβλημα της υπακοής δεν είναι μόνο ψυχολογικό. Η μορφή και το σχήμα της κοινωνίας καθώς και ο τρόπος που αναπτύσσεται έχουν μεγάλο μερίδιο. Ίσως υπήρχε ένας καιρός, που οι άνθρωποι μπορούσαν να δώσουν μια εντελώς ανθρώπινη απάντηση σε κάθε περίπτωση επειδή ήταν εντελώς αποροφημένοι σ'αυτή σαν ανθρώπινα όντα. Αλλά μόλις έγινε ο καταμερισμός της εργασίας τα πράγματα αλλάξαν. Έπειτα από κάποιο συγκεκριμένο σημείο, το κομμάτιασμα της κοινωνίας σε ανθρώπους που εκτελούν περιορισμένες και πολύ εξειδικευμένες εργασίες αφαιρεί την ανθρώπινη ποιότητα στη δουλειά και τη ζωή. Ένας άνθρωπος δεν μπορεί να δει όλη την κατάσταση, παρά ένα μικρό κομμάτι της και έτσι δεν μπορεί να δράσει χωρίς κάποιου είδους γενική κατεύθυνση. Ενδίδει στην εξουσία αλλά κάνοντας το, αποξενώνεται από τις ίδιες τις πράξεις του.



Σκηνές από το πείραμα του Milgram υπάρχουν στην αρχή του ντοκυμαντέρ Ghosts of Abu Ghraib και στο Standford Prison Expirement (2':45'' ως 4':55''). Μια πολύ καλή ανάρτηση βρήκα και στον Allu Fun Marx.




16 σχόλια:

  1. Φίλε Ολλανδέ, εδώ είμαι απλά ακόμη το διαβάζω γιατί είπαμε δεν είμαι και αετός!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Αδελφέ, με το πάσο σου να το διαβάσεις και ακόμα πιο αργά να το σκεφτείς. Έτσι θα το κατανοήσεις καλύτερα και θα το "δεις" σε περισσότερες πτυχές της ζωής μας που βασίζονται στην εξουσία...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Δώσε εξουσία σε έναν ασήμαντο και παρακολούθησε που θα φτάσει.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Αυτό θα είναι το επόμενο πείραμα που σκοπεύω να αναρτήσω αδελφέ. Είναι το πείραμα του πανεπιστημίου Standford.

    Εδώ έχουμε να κάνουμε με το πόσο εύκολα ο άνθρωπος υπακούει στην εξουσία. Υποκύπτει στην εξουσία και δεν σκέπτεται πλέον τις συνέπειες των πράξεων του· δικαιολογείται δε, λέγοντας ότι κάνει την δουλεία του...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Σήμερα με ξεκάθαρο μυαλό το διάβασα 20 λεπτά. Αυτό που ανακάλυψα είναι ότι το πείραμα αυτό έγινε σε προηγμένες κοινωνίες. Αν το πείραμα γινόταν με κάμερες σε κάθε δημόσια ελληνική υπηρεσία όπου Δ=δημόσιος υπάλληλος και Μ=Μαλάκας, θα ανακαλύπταν ότι χωρίς να έχουν καμία εντολή από καμία εξουσία κάνουν άπειρα ηλεκτροσόκ καθημερινώς επί δεκαετίες. Σε ρωτώ λοιπόν: Ποια εγκεφαλική λειτουργία του ανθρώπου είναι αυτή που θέλει να τυρρανά χωρίς να έχει καμία ουσιαστική απολαβή; Οι Ναζί π.χ. είχαν.
    Βέβαια μετά την ταινια "Πείραμα" ανακάλυψα ότι για να γίνεις "δεσμοφύλακας" δεν έχει σημασία η κοινωνία στην οποία μεγάλωσες αλλά το για κάποια πράγματα πρέπει να είσαι γεννημένος.
    Για άλλη μία φορά ευχαριστώ που με ξεμπλόκαρες από ηλίθιες μικροπρεπείς συνήθειες που έχουν οι θνητοί τουλάχιστον για 20 λεπτά της σημερινής μου ημέρας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Αδελφέ Simpleman,

    Όταν έγραφα το άρθρο έπεσα πάνω σε μια δήλωση που έλεγε πάνω κάτω το ίδιο μ'εσένα: ότι όταν ο άνθρωπος έχει την εξουσία αφήνει να φανεί το κτήνος που κρύβει μέσα του. Προφανώς κουρασμένος δεν μπόρεσα να συνεχίσω γιατί δεν συμφωνούσα και πολύ μ'αυτή την άποψη. Όμως σήμερα με "ανάγκασες" να ξανακοιτάξω τα αρχεία και βρήκα το εξής πολύ ενδιαφέρον. Αυτό ήταν στην ουσία ένα συμπέρασμα που βγάλανε κάποιοι από το πείραμα. Ο Milgram που διαφωνούσε έκανε ακόμα ένα παράλληλο πείραμα για να διαπιστώσει αν έχουν δίκιο. Μην ξεχνάς ότι το αρχικό πείραμα είχε ως στόχο την υπακοή στην εξουσία. Έτσι τώρα έδωσε την εξουσία στον Δάσκαλο λέγοντας του ότι μπορεί να εφαρμόζει ότι τάση κρίνει αυτός απαραίτητη. 3 χρησιμοποίησαν την χαμηλότερη μόνο τάση. 28 δεν ξεπέρασαν τα 75V και συνολικά 38 δεν πήγανε πάνω από 150V, τάση στην οποία άρχιζε να διαμαρτύρεται ο Μαθητής. Μόνο 2 χρησιμοποίησαν όλο το εύρος των τάσεων επιβεβαιώνοντας σαν εξαίρεση τον κανόνα.
    Σίγουρα υπάρχουν οι "αναίσθητοι" αλλά δεν είναι αυτός ο κανόνας. Με κάνει όμως να αναρωτιέμαι αν η πραγματική εξουσία (βλ. οικονομικά συμφέροντα) θέλει και προωθεί εσκεμμένα αυτά τα αναίσθητα άτομα.

    Όπως βλέπεις θέλει δύο για να ξεμπλοκάρει ο ένας τον άλλο...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. παντως εγω το διαβαζω παλι κι επισης οθελω χρονο να δω τα υπολοιπα που δινεις στοιχεια.
    εννοουσα οτι διαμορφωνεται απο την αυταρχικη δομη της κοινωνιας και της οικογενειας-οχι οτι γεννιεται διεφθαρμενος.
    εχω αρκετες επιφυλαξεις ως προς τις γονιδιακες εξηγησεις που αρεσκονται να δινουν για ολα τα προβληματα του ανθρωπου αφηνοντας εξω τον παραγοντα της κοινωνικης επιδρασης.
    πιστευω οτι και το επομενο που θα ανρτησεις εχει να κανει απολυτα με αυτο το πειραμα.η υπακοη στην εξουσια δειχνει και το τι ειδους εξουσια θα ασκησει ο "υπακουων" οταν δοθει και σε αυτον-και μην ξεχναμε οτι θα του δοθει η εξουσια απο μια "ανωτερη" του παλι εξουσια/αυθεντια.
    Υ.Γ μην την αναρτησεις αυριο τη νεα σου αναρτηση!
    δεν προλαβα να τα μελετησω ολα.
    περιμενε!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. καλημερα!
    καταπληκτικη η αναρτηση σου και παντα επικαιρο το θεμα της υπακοης στην εξουσια.
    ηξερα για το πειραμα αλλα καποιες γενικοτητες και μου εδωσες υλικο να μελετησω.
    ενα γερμανικο εργο "das experiment"
    λεγεται,ειναι βασισμενο ειτε σε αυτο ειτε σε καποιο αντιστοιχο πειραμα πανεπιστημιου πανω στους ρολους που οι ανθρωποι καλουντα να παιξουν και την υπακοη στην εξουσια.
    ιδιαιτερα ενδιαφερον-συγκλονιστικο θα ελεγα.
    "ο καταμερισμος...δεν αφηνει τον ανθρωπο να δει το ολον κι ετσι οχι μονο ενδιδει στην εξουσια αλλα δεν μπορει να ελγξει και τα αποτελεσματα των πραξεων του".
    τι αραγε θα μπορουσε να ειναι η "λυση" σε αυτο?
    καλη σου μερα!

    6 Οκτώβριος 2009 7:06 πμ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. @ Πεταλούδα

    Η ταινία που αναφέρεις είναι βασισμένη στο επόμενο πείραμα που έχω σκοπό να αναρτήσω (Standford prison - το βίντεο το έχω ήδη αναρτήσει στο ιστολόγιο με τις ταινίες http://moviesthatcanchangeyourlife.blogspot.com/2009/09/stanford-prison-experiment-documental.html). Εκεί θα δούμε που μπορεί να σε οδηγήσει η εξουσία. Ο Κροπότκιν έλεγε: "βάλτε έναν αναρχικό στη θέση του τσάρου και θα γίνει χειρότερος μέσα σε ένα χρόνο".

    Όσο για το πολύ σωστό ερώτημα σου, ποια είναι η "λύση", θα έλεγα να μάθουμε να βλέπουμε με τα δικά μας μάτια.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. η "διαφθορα" ενυπαρχει στον ανθρωπο δεν τον διαφθειρει η εξουσια ως εξουσια.
    η αυταρχικα δομημενη προσωπικοτητα απλα χρειαζεται το εδαφος για να βγει και να λαμψει....
    δεν χρειαζεται μονο μια διαφορετικη γνωμη ιπταμενε,
    χρειαζεται και βαθια γνωση τοσο του ιδιου του εαυτου και της δομης του,οσο και της δομης της κοινωνιας,του πως εχουν αλληλεπιδρασει στη δημιουργια της προσωπικοτητας μας και αρα,και στη σταση μας απεναντι στην οποια αυθεντια και την υπακοη μας σε αυτη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. Κράτα αυτά τα ενδιαφέροντα σχόλια για την επόμενη ανάρτηση που θα ασχοληθούμε για την εξουσία και πως αυτή διαφθείρει :-)
    Πάντως διαφωνώ ότι ο άνθρωπος γεννιέται διεφθαρμένος. Ο Locke δεν είχε πει αυτό το tabula rassa (άγραφος πίνακας); Διαφθείρεται από την γέννηση του και σίγουρα ακόμα περισσότερο αν ανέλθει στην οποιαδήποτε μορφή εξουσίας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. Αγαπητή Πεταλούδα,

    βλέπω ότι τελικά συμφωνούμε για την διαφθορά. Όπως είδες έβαλα και τα προηγούμενα σχόλια της συζήτησης που είχαμε στο Ξάνθη Φιλοσοφείν.

    Για την ανάρτηση μην ανησυχείς. Ούτε προσχέδιο δεν έχω κάνει ακόμα, οπότε θα πάρει καμμιά εβδομάδα (το καλό πράγμα αργεί να γίνει...)
    Εξάλλου έχω να "συντηρήσω" άλλα 3 ιστολόγια, οπότε προηγούνται οι αναρτήσεις εκεί ;-)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. Αδερφέ ιπτάμενε ο simple man συμπλήρωσε αυτό που ήθελα να πώ.
    Αυτό,το "κάνει" τη δουλειά του "ΟΤΑΝ" αποφασίσει να την "κάνει" ανάλογα ποιόν εχει απέναντί του.
    Είτε τον βλέπει είτε τον ακούει είτε τον μυρίζει.
    Τυπολάτρες ευθυνόφοβοι μνησίκακοι εγωπαθείς εαυτούληδες

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  14. "Τυπολάτρες ευθυνόφοβοι μνησίκακοι εγωπαθείς εαυτούληδες"
    Δεν βρίσκω ούτε μία λέξη να συμπληρώσω... ;-)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  15. Συγχαρητήρια για την ανάρτηση. Έχω διαβάσει το βιβλίο του Milgram "Obedience to authority" και το θεωρώ ως το πιό τρομακτικό πράγμα που έχω βιώσει. Ποτέ, μα ποτέ δεν πρέπει να επιτρέπουμε σε κανέναν να αναλαμβάνει την ευθύνη των δικών μας πράξεων.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  16. Στέλλα, σ' ευχαριστώ και καλωσόρισες.
    Το βιβλίο δεν το έχω διαβάσει αλλά ότι έχω συγκεντρώσει γύρω από τον Milgram δείχνει ότι μάλλον πρόκειται για τρομερά ενδιαφέρον βιβλίο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Εγγραφή μέσω email

Enter your email address:

Blog Widget by LinkWithin