Δικαιοσύνη - Μοντεσκιού

Τα Περσικά Γράμματα είναι ένα βιβλίο του Γάλλου συγραφέα Μοντεσκιού. Εκδόθηκε πρώτη φορά το 1721 και υποτίθεται ότι είναι συγκεντρωμένα γράμματα μεταξύ Περσών οι οποίοι ταξίδεψαν στην Ευρώπη (κυρίως Γαλλία) και έβλεπαν αυτόν τον νέο παράξενο κόσμο μέσα από τα δικά τους μάτια. Στην ουσία είναι οι απόψεις του Μοντεσκιού ο οποίος εκτός του ότι έγραφε με ψευδόνυμο, πρωτοέκδοσε το βιβλίο όχι στη γενέτειρα του αλλά στην Ολλανδία. Παρακάτω η μετάφραση του γράμματος 83.

Γράμμα 83
Usbek προς Rhedi, στη Βενετία

Αν υπάρχει Θεός, αγαπητέ μου Rhedi, πρέπει αναγκαστικά να είναι δίκαιος. Γιατί αν δεν ήταν, τότε θα ήταν το χειρότερο και πιο ατελές ον απ'όλα.
Η δικαιοσύνη είναι μια πραγματική σχέση, η οποία υπάρχει μεταξύ δύο πραγμάτων. Αυτή η σχέση είναι πάντα η ίδια, απ'όποιο ον και αν γίνεται αντιληπτή, είτε από τον Θεό, είτε από άγγελο, είτε από τον άνθρωπο.
Είναι αλήθεια ότι οι άνθρωποι δεν βλέπουν αυτές τις σχέσεις πάντα. Συχνά, αληθώς, όταν τις βλέπουν, στρέφουν το βλέμμα τους από την άλλη και βλέπουν πάντοτε καλύτερα το συμφέρον τους. Η δικαιοσύνη υψώνει τη φωνή της, αλλά έχει δυσκολίες στο να ακουστεί εν μέσω του θορύβου των παθών.
Οι άνθρωποι είναι ικανοί να κάνουν άδικες πράξεις επειδή είναι συμφέρον τους να τις κάνουν και προτιμούν να ικανοποιούν τους εαυτούς τους από τους άλλους. Πάντα πράττουν με γνώμονα τους εαυτούς τους - κανένας δεν είναι αδικαιολόγητα κακός. Πρέπει να υπάρχει κάποιος καθοριστικός λόγος και αυτός ο λόγος είναι πάντα η ιδιοτέλεια.
Αλλά δεν είναι δυνατόν ποτέ ο Θεός να μπορεί να κάνει κάτι άδικο. Άπαξ και δεχθούμε ότι αντιλαμβάνεται τι είναι δίκαιο, θα πρέπει να δρα σε συμφωνία μ' αυτό, γιατί αφού δεν έχει ανάγκη από τίποτα και επαρκεί στον Εαυτό του, θα ήταν το χείριστο απ' όλα τα όντα αν ήταν άδικος χωρίς ιδιοτέλεια.
Συνεπώς, ακόμα και αν δεν υπήρχε Θεός, θα έπρεπε να αγαπάμε την δικαιοσύνη, στην ουσία δηλαδή, να κάνουμε προσπάθεια να μοιάσουμε σ' αυτό το ον του οποίου τόσο έχουμε εκθειάσει την σύλληψη του, και ο οποίος αν υπάρχει θα έπρεπε να είναι αναγκαστικά δίκαιος. Ακόμα και αν μπορούσαμε να ελευθερωθούμε από τους περιορισμούς της θρησκείας , δεν θα έπρεπε να ελευθερωθούμε από αυτούς που επιβάλλονται από την δικαιοσύνη.
Αυτό με οδήγησε, Rhedi, να σκεφτώ ότι η δικαιοσύνη είναι αιώνια και δεν μπορεί να εξαρτάται από κοινωνικές συμβάσεις. Ακόμα και αν έπρεπε να εξαρτάται από αυτές, αυτή η αλήθεια θα ήταν απαίσια, και θα έπρεπε να την κρύβουμε από τους εαυτούς μας.
Είμαστε περιτριγυρισμένοι από ανθρώπους οι οποίοι είνα δυνατότεροι από εμάς. Μπορούν να μας βλαψουν με χιλιάδες διαφορετικούς τρόπους, και τα τρία τέταρτα των περιπτώσεων μπορούν να το κάνουν παραμένοντας ατιμώρητοι. Τι γαλήνη για το μυαλό μας θα είναι να γνωρίζουμε ότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι έχουν στις καρδιές τους μια εσωτερική αρχή η οποία είναι με το μέρος μας, και μας προστατεύει από κάθε πράξη την οποία μπορεί να αναλάβουν εναντίον μας!
Αλλά γι' αυτό, θα πρέπει να φοβόμαστε συνεχώς. Θα πρέπει να περπατάμε ανάμεσα σε ανθρώπους σαν να είναι άγρια θηρία, και ποτέ δεν πρέπει να είμαστε σίγουροι ούτε ένα λεπτό για την ιδιοκτησία μας, την ευτυχία μας ή τις ζωές μας.
Όλοι αυτοί οι στοχασμοί με κάνουν ν' αγανακτώ με τους θεολόγους που παρουσιάζουν τον Θεό σαν ένα όν που χρησιμοποιεί τη δύναμη του τυρρανικά, κάνοντας τον να συμπεριφέρεται μ' ένα τρόπο που δεν θα έπρεπε να θέλουμε εμείς οι ίδιοι να συμπεριφερόμαστε από τον φόβο μήπως Τον προσβάλλουμε. Του αποδίδουν όλες τις ατέλειες τις οποίες τιμωρεί σ' εμάς, και αντιφατικά Τον παρουσιάζουν μερικές φορές σαν ένα κακό ον, μερικές φορές σαν ένα ον που μισεί το κακό και το τιμωρεί.
Όταν κάποιος εξετάζει τον εαυτό του, πόσο ικανοποίηση μπορεί να αντλήσει από την διαπίστωση ότι έχει δικαιοσύνη στην καρδιά του! - μπορεί να είναι μια λιτή ευχαρίστηση, αλλά είναι σίγουρο ότι θα του προκαλέσει χαρά, καθώς θα αντιλαμβάνεται ότι η κατάσταση του είναι τόσο ανώτερη από αυτούς χωρίς δικαιοσύνη όσο ανώτερη είναι από τις τίγρεις και τις αρκούδες. Αληθώς, Rhedi, αν ήμουν σίγουρος ότι θα μπορούσα να ασκώ ανελλιπώς και χωρίς σφάλματα αυτή τη δικαιοσύνη που μπορώ να οραματιστώ, θα θεωρούσα τον εαυτό μου ως τον υπέρτατο ανάμεσα στους ανθρώπους.

Από το Παρίσι, την πρώτη του πρώτου φεγγαριού της Jomada, 1715