Χιούμορ

Με το χιούμορ, μου έγραψε μια φίλη τις προάλλες, μπορείς να πεις σοβαρά πράγματα που ίσως να "ντρεπόσουν" ή δεν μπορούσες να τα πεις αλλιώς...

Έτσι για να την δικαιώσω το παρακάτω βιντεοκλίπ μαζί με τις καλύτερες ευχές μου σε όλους σας!

Είναι απλά μια βόλτα from Iptamenos Ollandos on Vimeo.

Ολόκληρη η παράσταση εδώ

ΥΓ. Μου έγραψε η Στάχτη στις ευχές τις, να πετάμε όλοι μαζί όλο και πιο ψηλά, αλλά την πρόλαβε η Οχιά που μου έστειλε σε φωτογραφία τις συνέπειες μιας υψηλής πτήσης... Αλήθεια Οχιά που ήξερες ότι δουλεύω σε αεροδρόμιο, ε;;;
Παρεπιπτώντως αν δεν πάρετε δώρα φέτος, τώρα ξέρετε τι έφταιξε!

Προς τους απανταχού άθρησκους (αλλά όχι άθεους)

Από Νίτσε έχω διαβάσει το Τάδε έφη Ζαρατούστρα (1882)  και αν εξαιρέσεις κάποια κομμάτια που τα έχω συζητήσει για τα υπόλοιπα δεν είμαι καθόλου σίγουρος αν έχω καταλάβει κάτι, παρά το γεγονός ότι αυτά που διάβαζα με ενθουσίαζαν... 
Πριν κάτι μήνες έπιασα να διαβάσω χωρίς μεγάλη όρεξη (λόγω της προηγούμενης εμπειρίας μου) το "Πέρα από το καλό και το κακό" (1886). Ξεκινώντας από τον πρόλογο είδα ότι όταν έγραψε αυτό το βιβλίο, (μετά τον Ζαρατούστρα που το θεωρούσε ως το αριστούργημα του) έστειλε ένα αντίγραφο στον μεγάλο ιστορικό Γιάκομπ Μπούκχαρτ γράφοντας στο συνοδευτικό γράμμα: "Παρακαλώ διαβάστε αυτό το βιβλίο (αν και λέει τα ίδια πράγματα με το Ζαρατούστρα μου, αλλά διαφορετικά, πολύ διαφορετικά)".

Διαβάζοντάς το, κατάλαβα ότι είχε δίκιο. Αν ο Ζαρατούστρα ήταν ένα ποίημα, αυτό το βιβλίο ήταν το κλειδί που θα μπορούσε να ξεκλειδώσει το ποίημα.

Ο Νίτσε είναι ο φιλόσοφος με το σφυρί γιατί δεν δίστασε να "διαλύσει" όλους τους προηγούμενους φιλοσόφους, τηρώντας τον κανόνα που αυτός έδωσε στον Ζαρατούστρα για την ελευθερία σε τρία στάδια που διανύει ο άνθρωπος κατά την εξέλιξη του: ανεξαρτητοποίηση από αυθεντίες και δασκάλους - την απόσχιση από αυτούς και την κατάκτηση της ελευθερίας (αρνητική ελευθερία, ελευθερία "από") - την επίτευξη των δικών του αξιών και του τελικού σκοπού (θετική ελευθερία, ελευθερία "προς")¹. ( Το τρίτο βήμα του  Νίτσε, σύμφωνα με το ιστορικό Στόριγκ, ήταν η συγγραφή του Τάδε Έφη Ζαρατούστρα.)

Όπως ήταν φυσιολογικό μια τέτοια δυναμική "εναντίον όλων" ( ο ίδιος έλεγε ότι: "όποιος πρέπει να είναι δημιουργός στο καλό ή στο κακό, αληθώς, πρέπει πρώτα να είναι ένας γκρεμιστής και  να σπάει αξίες ²) δημιούργησε εναντίον του μια κριτική η οποία συνοψίζεται σε εφτά αντί-:

1.) Αντι- μοραλιστής, 2.) αντι- δημοκρατικός, 3.) αντι- σοσιαλιστής, 4.) αντι- φεμινιστής, 5.) αντι- διανοητής, 6.) αντι- πεσιμιστής, 7.) αντι- χριστιανός (λόγω των όλων των παραπάνω...). Ίσως επειδή δεν γίνεται να τα θυμάσαι όλα οι άνθρωποι του κόλλησαν το παρατσούκλι του αντί- χριστου/ άθεου. Είπε βέβαια αυτό το περίφημο "ο Θεός πέθανε" αλλά άλλο εννοούσε. Δείτε αυτό για να καταλάβετε καλύτερα ή απλά στοχαστείτε στο παρακάτω κείμενο:

Υπάρχει μία μεγάλη σκάλα θρησκευτικής αγριότητας με πολλά σκαλιά. Αλλά τρία από αυτά είναι τα πιο σημαντικά. 

Κάποτε οι άνθρωποι θυσίαζαν ανθρώπους στους θεούς τους, ίσως αυτούς τους ανθρώπους που αγαπούσαν περισσότερο - η θυσία του πρωτότοκου³ παρούσα σε όλες τις προ-ιστορικές θρησκείες ανήκει εδώ, όπως και η θυσία του αυτοκράτορα Τιβέριου στη σπηλιά του Μίθρα στο νησί του Καπρί, ο πιο απαίσιος απ' όλους τους Ρωμαϊκούς αναχρονισμούς.

Αργότερα, στην ηθική εποχή της ανθρωπότητας, οι άνθρωποι θυσίαζαν στους θεούς τους τα ισχυρότερα ένστικτα που κατείχαν, την "φύση" τους. Η χαρά αυτής της γιορτής λαμπυρίζει στην  σκληρή ματιά του ασκητή, του εμπνευσμένου "αντι- νατουραλιστή". 

Τελικά: τι έμεινε να θυσιαστεί; Δεν έπρεπε τελικά κάποιος να θυσιάσει κάθε τι παρήγορο, άγιο, θεραπευτικό, όλη την ελπίδα, όλη την πίστη σε μια κρυμμένη αρμονία, σε μια μελλοντική ευτυχία και δικαιοσύνη; Δεν έπρεπε αυτός να θυσιάσει τον ίδιο τον Θεό και από αγριότητα στον εαυτό του να προσκυνήσει πέτρες, ηλιθιότητα, βαρύτητα, μοίρα, τίποτα; Να θυσιάσει το Θεό για τίποτα - αυτό το παράδοξο μυστήριο της εσχάτης αγριότητας έχει φυλαχτεί για την γενιά που ήδη άρχισε να έρχεται: όλοι ξέρουμε κάτι ήδη από αυτό.⁴

¹ Από το "Η Ιστορία της Φιλοσοφίας" του Ιωακείμ Στόριγκ (Δεύτερο Μέρος, Τρίτο Κεφάλαιο: Διαφωτισμός, ΙΙ. Νίτσε)

² Από το "Τάδε Έφη Ζαρατούστρα".

³ Οι Θεοί Βάαλ και Τανίτ. Ο Βάαλ σύμφωνα με τους αρχαίους Έλληνες ιστορικούς ήταν το αντίστοιχο του Κρόνου που έτρωγε τα παιδιά του. Η Τανίτ ήταν θηλυκή σύντροφός του και προστάτης Θεά της αρχαίας Καρχηδόνας (5ος αι. π.Χ). Στην αρχαία Καρχηδόνα όπου αυτή η θρησκεία γνώρισε καινούργια άνθηση έχουν ανακαλυφτεί χιλιάδες τάφοι μικρών πρωτότοκων παιδιών.

⁴ Από το "Πέρα από το Καλό και το Κακό" (Τρίτο Μέρος: Η Θρησκευτική Φύση, Παράγραφος 55) Το κείμενο στα αγγλικά εδώ στην παράγραφο 55 

ΥΓ. Η φωτογραφία είναι ένας πίνακας του Wenzel Hablik (1918) με τίτλο: "Το μονοπάτι της ιδιοφυΐας". Απαλλοτριώθηκε από εδώ.  

Χωρίς λόγια

Κυνήγι μαγισσών (του 21ου αιώνα)

Στο θεατρικό έργο του Arthur Miller με τίτλο The Crucible, 1953 (ελλ. μετάφ.: Οι μάγισσες του Σάλεμ) ο συγγραφέας δραματοποιεί μια μελανή σελίδα στην ιστορία του ανθρώπου. Το κυνήγι των μαγισσών του Σάλεμ έλαβε χώρα μεταξύ 1692 και 1693 στην ομώνυμη και άλλες γειτονικές πόλεις. Το έργο γράφτηκε σε μια δύσκολη εποχή, την εποχή του Μακαρθισμού (McArthur) στις ΗΠΑ, όπου απλώς οι κομμουνιστές πήραν τη θέση των μαγισσών.

Επειδή η ιστορία επαναλαμβάνεται (όπως μας δείχνει και αυτή η ανάρτηση) και την θέση των κομμουνιστών διαδέχονται άλλοι (τρομοκράτες, μουσουλμάνοι, ομοφυλόφιλοι, αναρχικοί κοκ) ανάλογα με τους καιρούς και τις ορέξεις της εξουσίας, θεωρώ ότι είναι κρίμα να μην την γνωρίζουμε.

Παραθέτω εδώ μία μετάφραση μου από την εισαγωγή της πρώτης πράξης αρκετά διαφωτιστική για πολλά από τα γεγονότα που συνέβησαν αλλά και θα συμβούν. Κατά την άποψη μου δυο ή το πολύ τρεις λέξεις αλλάζουν ανάλογα με την περίσταση...

Η τραγωδία του Σάλεμ, η οποία πρόκειται να ξεκινήσει σ' αυτές τις σελίδες, δημιουργήθηκε από ένα παράδοξο. Είναι ένα παράδοξο στη δαγκάνα του οποίου ζούμε ακόμα και δεν υπάρχει καν προοπτική ότι θα ανακαλύψουμε τη διάλυση του. Απλά, ήταν αυτό: για καλούς σκοπούς, ακόμα και για υψηλούς σκοπούς οι πολίτες του Σάλεμ ανέπτυξαν μια θεοκρατία, ένα συνδυασμό πολιτικής και θρησκευτικής δύναμης που η λειτουργία της ήταν να κρατήσει την κοινωνία ενωμένη και να εμποδίσει κάθε είδος διάσπασης που θα μπορούσε να οδηγήσει στην καταστροφή της από υλικούς ή ιδεολογικούς εχθρούς. Είχε σφυρηλατηθεί για έναν αναγκαίο σκοπό και τον έφερε εις πέρας. Άλλα όλη η οργάνωση είναι και πρέπει να είναι βασισμένη στην ιδέα του αποκλεισμού και της απαγόρευσης, όπως δύο αντικείμενα δεν μπορούν να καταλαμβάνουν τον ίδιο χώρο. Προφανώς είχε έρθει η ώρα στη Νέα Αγγλία που η καταπίεση της τάξης ήταν βαρύτερη απ' ότι έμοιαζαν να δικαιολογούν οι κίνδυνοι απέναντι στους οποίους η τάξη είχε οργανωθεί. Το κυνήγι των μαγισσών ήταν μια διεστραμμένη εκδήλωση του πανικού που ρίζωσε σε όλες τις κοινωνικές τάξεις όταν η ισορροπία άρχισε να γέρνει προς τη μεριά της μεγαλύτερης ατομικής ελευθερίας.

Όταν κάποιος υπερβεί την ατομική αχρειότητα, μπορεί μόνο να τους λυπηθεί όλους, όπως θα λυπηθούν και εμάς μια μέρα. Είναι ακόμα αδύνατο για τον άνθρωπο να οργανώσει την κοινωνική ζωή του χωρίς καταπιέσεις, και η ισορροπία ανάμεσα στην τάξη και την ελευθερία μένει ακόμα να επιτευχθεί.

Μαγικές συμβουλές για το φθόνο

Τελικά ο κόσμος του διαδικτύου διαφέρει σε πολύ λίγα από τον πραγματικό κόσμο. Όταν στέλνεις τις σκέψεις σου και αυτά που σε απασχολούν  προς τα έξω τότε στην ουσία εκθέτεις τον εαυτό σου σε κάθε είδους ανθρώπους. Ακριβώς όπως όταν είσαι ένα δημόσιο πρόσωπο. 

Τα λόγια που λες αλλά και που δέχεσαι είναι ένα είδος μαγείας. Είναι βέλη που στέλνεις προς όλες τις κατευθύνσεις τα οποία ανάλογα με το που αποσκοπείς αλλά και την κατάσταση που είσαι μπορούν να είναι βουτηγμένα σε δηλητήριο ή σε ίαμα. Δυστυχώς οι περισσότεροι από εμάς δεν είμαστε συνεχώς σε επαγρύπνηση ούτε χειριζόμαστε τόσο άψογα την γλώσσα, ώστε να αποφύγουμε να πληγώσουμε και να πληγωθούμε. Όταν όμως κάποιος ισχυρίζεται ότι έχει βγει από το "λήθαργο" θα πρέπει να προσέχει τις λέξεις του πολύ περισσότερο. Δεν ανήκω σ' αυτήν την κατηγορία παρά το γεγονός ότι παιδεύω τις λέξεις όσο περισσότερο μου επιτρέπουν οι εμπειρίες μου και οι γνώσεις μου. Προσπαθώ να είμαι όσο τον δυνατόν περισσότερο τέλειος στα δικά μου μέτρα. Και αν είστε καιρό αναγνώστες θα έχετε διαπιστώσει ότι δεν αναφέρομαι ποτέ προσωπικά σε κάποιον, αλλά ούτε και στο εαυτό μου. (παρά μόνο ίσως στα σχόλια όπου τις περισσότερες φορές χαλαρώνω και απαντώ άμεσα αφού δεν έχω τον χρόνο να κάνω έρευνα). Η εξήγηση είναι ότι έχω δημιουργήσει ένα alter ego, μια άλλη προσωπικότητα αν θέλετε, (Ιπτάμενος Ολλανδός) ο οποίος είναι μια εσωτερική ανακάλυψη στην οποία προσπαθώ να δώσω "υπόσταση" διαδικτυακά με σκοπό να την ανασύρω στην επιφάνεια και στόχο να στείλω βέλη θεραπευτικά στον κόσμο. Πολλές φορές σίγουρα δεν θα πετυχαίνω το στόχο μου και άλλες πάλι σφάλλω επειδή είμαι άνθρωπος. 

Όμως υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που αρέσκονται στο να στέλνουν "δηλητηριασμένα βέλη" και μάλιστα προσωπικά. Δεν διαθέτουν την ευγένεια να σου δείξουν που σφάλλεις, και φυσικά ούτε επιχειρήματα για να στηρίξουν την άποψη τους. Τα "μάγια" τους θα σε αρρωστήσουν αν τα πάρεις προσωπικά και ειδικά αν είσαι άνθρωπος ο οποίος δεν είναι τόσο σίγουρος για τον εαυτό του. Άνθρωπος "μοναχικός", όπως πολλοί από εμάς που ασχολούμαστε με τα ιστολόγια, όχι στο ότι δεν έχουμε παρέες ή φίλους, αλλά στο ότι δεν έχουμε κάποιον για να επικοινωνήσουμε την βαθύτερη σκέψη μας, κάποιον τον οποίο θα μας καταλάβει και θα μπορέσουμε να συνομιλήσουμε στο ίδιο επίπεδο. Κάποιον που θα είμαστε βέβαιοι ότι θα αντιληφθεί την ουσία και τις επιπτώσεις αυτού που λέμε. Είναι τόσο εύκολο να κάνεις συναισθηματική ζημιά σε κάποιον! Αν αυτός ο κάποιος είναι και αδύναμος (από την άποψη ότι δεν έχει ζήσει αρκετά στην ζωή του ή/και τυγχάνει να έχει μια πιο ευαίσθητη ψυχή από τους γύρω του) τότε η βλάβη στην ψυχή μπορεί να είναι και μόνιμη ή να οδηγήσει ως και σε ακραίες πράξεις (αυτοκτονία). 

Βασικό κίνητρο για την παραπάνω συμπεριφορά είναι ο φθόνος. Ο Φ. Μπαίηκον δίνει επιγραμματικά κάποιους λόγους που σε φέρνουν σ' αυτήν την κατάσταση. Λέει λοιπόν ότι τείνουν να φθονούν αυτοί:  που έχουν έλλειψη αρετής, ανησυχία σε συνδυασμό με περιέργεια (πολλά ενδιαφέροντα), καλύπτεται ή αλλάζει η διαφορά ανάμεσα σε δύο ανθρώπους (πχ. οι γεννημένοι ευγενείς φθονούν τους κοινωνικά ανερχόμενους, ή η άνοδος κάποιου που προηγουμένως ήταν κοινωνικά ίσος με κάποιον άλλο), φυσικά ελαττώματα και προσωπικές ατυχίες.

Γι' αυτούς δε, που έχουν χτυπηθεί από τέτοια βέλη, γράφει σε κάποιο σημείο: "όπως είπαμε και στην αρχή, η πράξη του φθόνου έχει μέσα της κάτι από μαγική τέχνη (!), και έτσι δεν υπάρχει άλλη θεραπεία για το φθόνο παρά η θεραπεία της μαγείας. Και αυτή είναι να απομακρύνει κανείς τα μάγια και να τα ρίξει αλλού." Βέβαια γράφοντας αυτές τις γραμμές σκεφτόταν βασιλείς και υπουργούς οι οποίοι έχουν και τα εξιλαστήρια θύματα τους (ανθρώπους υπό τις διαταγές τους) στους οποίους ρίχνουν τα βάρη του φθόνου. Ευτυχώς λοιπόν έχω "δημιουργήσει" έναν "υποτελή" για τέτοιου είδους περιπτώσεις. Τον λένε Ιπτάμενο Ολλανδό και δεν χαμπαριάζει τίποτα... Ωστόσο θα ήθελα να προσθέσω στο δοκίμιο του Μπαίηκον, από προσωπική εμπειρία, ότι τις περισσότερες φορές αρκεί η συνειδητοποίηση, ότι μία λεκτική "επίθεση" οφείλεται σε φθόνο, για να αφαιρέσει όλη την δραστική ικανότητα του δηλητηρίου.

Τελειώνοντας αυτή την σύντομη αναφορά στο φθόνο θα ήθελα να κάνω ένα διαχωρισμό ανάμεσα στην υγιή ζήλια, αυτή που φέρνει την άμιλλα και τον υγιή ανταγωνισμό, και τον αρρωστημένο φθόνο ο οποίος σε μαραζώνει (όπως ο έρωτας) γιατί απλούστατα είναι συναίσθημα το οποίο ριζώνει μέσα σου, είναι επίμονο και έχει μεγάλη διάρκεια.

Η φώτο είναι κλεμμένη από εδώ

Ζω εδώ και ένα χρόνο χωρίς καθόλου χρήματα

Είναι παράξενα ευχάριστο πως μερικές φορές γράφεις κάτι, και μετά το συναντάς αλλιώς ειπωμένο παραδίπλα. Ίσως γιατί νιώθεις λιγότερο μόνος ή αν θέλετε λιγότερο τρελός μέσα στους πραγματικά τρελούς που μας περιτριγυρίζουν. Είναι όμως μαγικό όταν πέφτεις σε παράδειγμα Ανθρώπου που προχωρά ακόμα πιο πολύ από εσένα στην εφαρμογή αυτών που σκέφτεσαι και κάνεις. Με το παράδειγμά του σου δίνει θάρρος να συνεχίσεις να προσπαθείς ακόμα περισσότερο. Γιατί ο συνειδητοποιημένος αυτός άνθρωπος έκανε το απλό πραγματικότητα μην υπολογίζοντας καμία δυσκολία που αυτό συνεπάγεται, αλλά αντιθέτως γευόμενος την ευχαρίστηση που αυτές προσφέρουν...

Μου θύμισε την προτροπή του H. Thoreau στο "Η ζωή στο δάσος ή Walden" το οποίο επηρέασε με παρόμοιο τρόπο τον McCandless η ζωή του οποίου γυρίστηκε και σε ταινία (Into the Wild).

Το άρθρο είναι από τα Νέα:

«Ζω εδώ και έναν χρόνο χωρίς καθόλου χρήματα»

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΑΤΑΣΑ ΜΠΑΣΤΕΑ , ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Σάββατο 14 Νοεμβρίου 2009

 

Είναι δυνατόν να ζήσουμε χωρίς να ξοδεύουμε καθόλου χρήματα; Απογοητευμένος από τον άκρατο καταναλωτισμό, ο Μαρκ Μπόιλ αποφάσισε ότι έφθασε η στιγμή να δοκιμάσει. Και το κατάφερε. Στη διαδικασία αυτή δεν άλλαξε μόνο η σχέση του με το χρήμα αλλά και ο τρόπος με τον οποίο βλέπει τη ζωή.

Όλος ο κόσμος του Μαρκ Μπόιλ άλλαξε την ημέρα που αποφάσισε να σταματήσει να κάνει χρηματικές συναλλαγές. Ήταν εκείνη η ίδια ημέρα που αποκαλύφθηκε ο σκανδαλώδης τρόπος με τον οποίο οι τράπεζες χρησιμοποιούσαν τα «τοξικά» ομόλογα της αγοράς ακινήτων.

«Υποθέτω ότι οι σπόροι για την απόφασή μου να εγκαταλείψω κάθε μορφή οικονομικής συναλλαγής», εξηγεί ο 29χρονος οικονομολόγος στην εφημερίδα «Guardian», «είχαν φυτευτεί πριν από 7 χρόνια, λίγο πριν πάρω το πτυχίο μου στη διοίκηση επιχειρήσεων και στα οικονομικά σε πανεπιστήμιο της Ιρλανδίας, όταν έφθασε στα χέρια μου ένα DVD για τον Γκάντι. Εκεί, ο Ινδός ηγέτης έλεγε πως “πρέπει εμείς να γίνουμε η αλλαγή που θέλουμε να γίνει στον κόσμο”. Τότε, βέβαια, δεν είχα ιδέα τι αλλαγές θέλω». Πέρασε τα επόμενα 5 χρόνια διευθύνοντας εταιρείες βιολογικών τροφίμων, αλλά το 2007 κατάλαβε ότι ακόμα και οι επιχειρήσεις που στηρίζονται στο δίκαιο εμπόριο δεν είναι αρκετές για να αλλάξει η αγορά.

«Κοινωνική ομοιοπαθητική». Η στιγμή του «εύρηκα» ήρθε ένα απόγευμα, καθώς συζητούσε με έναν φίλο του για ζητήματα, όπως η οικολογική καταστροφή, οι άθλιες συνθήκες εργασίας, οι πόλεμοι για τον έλεγχο των πλουτοπαραγωγικών πηγών. Τότε ο Μαρκ συνειδητοποίησε ότι έβλεπε τον κόσμο με λάθος τρόπο, όπως κοιτάζει ο γιατρός τον ασθενή στον σύγχρονο δυτικό κόσμο, δίνοντας σημασία στα συμπτώματα και όχι στις αιτίες. Και αποφάσισε να προχωρήσει στην «κοινωνική ομοιοπαθητική», όπως την ονόμασε.

«Πιστεύω», λέει, «ότι η βασική αιτία τόσων προβλημάτων στον κόσμο σήμερα είναι το ότι δεν βλέπουμε άμεσα τις επιπτώσεις των πράξεών μας. Η απόσταση ανάμεσα στον καταναλωτή και το προϊόν έχει μεγαλώσει πολύ. Εάν καλλιεργούσαμε εμείς οι ίδιοι την τροφή μας, δεν θα πετάγαμε το 1/3 όπως κάνουμε σήμερα. Εάν έπρεπε να καθαρίζουμε το πόσιμο νερό, δεν θα το σπαταλούσαμε τόσο εύκολα. Όσο υπάρχουν χρήματα αυτά τα προβλήματα θα παραμένουν. Γι΄ αυτό και τον περασμένο Νοέμβριο αποφάσισα να απαλλαγώ οριστικά από αυτά».

Το πρώτο βήμα ήταν να βρει ένα καταφύγιο για να μείνει. Μέσω του Freecycle- ενός δικτύου ανταλλαγής πραγμάτων ή και δωρεάς- εντόπισε ένα τροχόσπιτο που δεν ήθελε πλέον ο ιδιοκτήτης του. Χρειαζόταν και ένα μέρος για να το στήσει, οπότε τρεις φορές την εβδομάδα δήλωσε εθελοντής σε μια φάρμα βιολογικών προϊόντων κοντά στο Μπρίστολ με αντάλλαγμα να του επιτρέψουν να τοποθετήσει εκεί το τροχόσπιτο. Για να ζεσταθεί, χρησιμοποίησε σόμπα με καυσόξυλα την οποία έφτιαξε μόνος του από πεταμένα υλικά. Ξύλα πήρε από τα δέντρα που έκοβαν στη φάρμα. Ένα μέλος της κοινότητας Freeconomy (την εναλλακτική οικονομία, που εμφανίστηκε το 2007) τού έδειξε πώς να μαγειρεύει στη φωτιά.

Πουλιά αντί για... iΡod. «Περνούσα πολλές ώρες έξω και έτσι άρχισα να παρατηρώ το φεγγάρι τον χειμώνα και το ηλιοβασίλεμα το καλοκαίρι», διηγείται ο Μπόιλ. «Τα πουλιά στα δέντρα έγιναν το iΡod μου, ενώ η παρατήρηση της φύσης γύρω μου μού έμαθε περισσότερα γι΄ αυτήν από όλα τα ντοκιμαντέρ που έχω δει στην τηλεόραση. Το μόνο αντικείμενο για το οποίο ξόδεψα λεφτά πριν αρχίσω το πείραμα (περίπου 400 ευρώ) ήταν ένας ηλιακός συλλέκτης ώστε να έχω αρκετό ρεύμα για ένα φως, το λάπτοπ και το τηλέφωνο (στο οποίο μπορούσα μόνο να δεχθώ κλήσεις). Όσο για τουαλέτα, έφτιαξα μια στην ύπαιθρο από ξύλινες παλέτες που μου χάρισαν σε ένα κοντινό ξυλουργείο. Μια και δεν μπορώ να αγοράσω χαρτί τουαλέτας, βοηθώ τους εφημεριδοπώλες να ξεφορτωθούν παλιές εφημερίδες... Πλένομαι στο ποτάμι και σπανίως χρησιμοποιώ σαπούνι, μόνο όταν είναι σπιτικό, ενώ για οδοντόβουρτσα χρησιμοποιώ ένα κόκαλο σουπιάς». Ποιο είναι το συμπέρασμα του Μαρκ Μπόιλ έπειτα από όλα αυτά; «Ότι προτιμώ να περνάω τον χρόνο μου στην ύπαιθρο φτιάχνοντας ψωμί παρά παρακολουθώντας κάποιο χαζοριάλιτι στην τηλεόραση. Κάποτε έβρισκα την ασφάλεια στα χρήματα, τώρα την αντλώ από τους φίλους και την τοπική κοινωνία. Κάποιοι από τους καλύτερούς μου φίλους είναι άνθρωποι που συνάντησα επειδή έπρεπε να χτίσω πραγματικές σχέσεις με τους άλλους βασισμένες στην εμπιστοσύνη και την ευγένεια και όχι στα χρήματα».


Ο χρόνος δεν κυλά με τον ίδιο τρόπο

Εκείνο που χρειάζεται περισσότερο ο Μαρκ Μπόιλ είναι η τροφή. Εκτός από όσα καλλιεργεί μόνος του, όπως πατάτες, φασόλια, καρότα και βολβούς, μαζεύει από τη φύση μανιτάρια και μούρα, ενώ συχνά παίρνει από εστιατόρια και σούπερ μάρκετ τρόφιμα που περισσεύουν. Πέρα από αυτά, προσπαθεί να διαδώσει τον τρόπο ζωής του. Συναντά ανθρώπους που σε γενικές γραμμές συμφωνούν μαζί του και τους εξηγεί πως μπορούν να τα καταφέρουν ακολουθώντας το παράδειγμά του. Και δεν παύει να τους υπενθυμίζει ότι ο χρόνος δεν κυλά το ίδιο σε έναν κόσμο όπου δεν υπάρχουν χρήματα. Για να πλύνει κάποιος τα ρούχα του στο πλυντήριο χρειάζεται μερικά λεπτά. Εκείνος χρειάζεται δύο ώρες για να τα πλύνει σε μια σκάφη με κρύο νερό, χρησιμοποιώντας ένα καθαριστικό που έφτιαξε ο ίδιος βράζοντας καρύδια. Για να καλύπτει την απόσταση των 40 χλμ. προς και από το Μπρίστολ χρειάζεται πολύ περισσότερο χρόνο και ενέργεια απ΄ ό,τι εάν χρησιμοποιούσε τρένο ή λεωφορείο, αλλά είναι μια οικονομική εναλλακτική ιδέα σε σχέση με το γυμναστήριο.

 

Το απλό, το εύκολο και μια παραβολή για την ζωή.

"Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη,
να εύχεσαι να' ναι μακρύς ο δρόμος"

-Κ. Καβάφης


Είναι τόσο σκληρός ο αγώνας, αλλά τόσο γλυκός.
Είναι τόσο μεγάλη η ζωή όταν ζεις διαρκώς.
- Α. Πάνου

Δεν ξέρω γιατί πρέπει να γράψω αυτήν την ανάρτηση. Αυτό που θα προσπαθήσω να περιγράψω για εμένα φαντάζει αυτονόητο. Ίσως λοιπόν και στο μυαλό όλων των ανθρώπων. Όμως δεν το βλέπω γύρω μου. Ίσως ενώ το γνωρίζουμε να εθελοτυφλούμε, εξαιτίας της τεμπελιάς μας. Σίγουρα πάντως φταίει αυτή η απαίσια διαφήμιση που βρίσκεται παντού γύρω μας. Τηλεόραση, εφημερίδες, περιοδικά, σε στάσεις λεωφορείων, σε πινακίδες στο δρόμο. Ακόμα και αν κλειστείς στο σπίτι σου, κάποιος θα βρεθεί να σε πάρει τηλέφωνο ή θα έρθει για να σου πουλήσει κάτι που θα "βελτιώσει" την ζωή σου. Απλά δεν μπορείς να ξεφύγεις, να δεθείς στο κατάρτι και να βουλώσεις τα αυτιά σου στις σύγχρονες σειρήνες. Αλλά στο θέμα μας για να καταλάβετε και τι εννοώ:

Το απλό και το εύκολο. Πολλοί άνθρωποι συγχέουν αυτές τις δύο λέξεις. Τις περισσότερες φορές το εύκολο δεν είναι απλό, όπως επίσης το απλό δεν είναι εύκολο. Όλοι γύρω μας λένε να κάνουμε την ζωή μας πιο εύκολη. Πιο βολική. Και πράγματι αν σκεφτούμε σε τι συνθήκες ζούσε ο άνθρωπος πριν μερικές χιλιάδες χρόνια (για να μην ξεχνιόμαστε 1,5 στους 7 συνεχίζει να ζει έτσι) σίγουρα θα δώσουμε δίκιο σ' αυτούς τους ανθρώπους. Ηλεκτρισμός, πόσιμο νερό, αποχετευτικό σύστημα, φάρμακα, κάτω από μια γερή στέγη χωρίς να κινδυνεύουμε πλέον από άγρια θηρία μαζεύοντας την τροφή μας  κ.ο.κ. ζούμε μια σχετικά εύκολη ζωή. Είναι όμως απλή; Που για να τα έχουμε όλα αυτά, έχουμε μαζευτεί σε πόλεις, ζούμε για να εργαζόμαστε ώστε να μπορούμε να πληρώσουμε λογαριασμούς, αρρωσταίνουμε συχνά, οι ψυχικές ασθένειες γίνονται όλο και περισσότερες, έχουμε αφανίσει την χλωρίδα μαζί με την πανίδα, ενώ το φαγητό μας γίνεται όλο και πιο άγευστο ποτισμένο με κάθε είδους χημικό. Ναι, είναι αλήθεια, ζούμε παραπάνω έστω και με τεχνητή υποστήριξη αλλά είναι κατά τη γνώμη μου η ποσότητα σε αντιδιαστολή με την ποιότητα...

Μια ζωή απλή σύμφωνα με τα παραπάνω όμως δεν θα ήταν και εύκολη. Θα έπρεπε να καλλιεργούμε μόνοι μας την τροφή μας, να επισκευάζουμε και να συντηρούμε μόνοι μας τα σπίτια μας, να ζούμε πιο μακρυά από γιατρούς και νοσοκομεία με κίνδυνο να αποχαιρετίσουμε τον μάταιο τούτο κόσμο πρόωρα, μερικές φορές να μας λείπουν πολλές ανέσεις, λεφτά κ.ο.κ. Αν τα σκεφτεί κανείς αυτά, αρχίζει και τα ζυγίζει. Αρχίζει η σύγκριση των υπέρ και των κατά. Η άνεση  και η καταστροφή από την μια και η δυσκολία από την άλλη. Δύσκολα πράγματα, που αρχίζουν να στροβιλίζουν στο κεφάλι σου και σε τρώνε ζωντανό από μέσα. Τα αντίθετα (υπέρ-κατά, σωστό-λάθος, καλό-κακό, άσπρο-μαύρο) καταναλώνουν την ζωή σου χωρίς να μπορούν τελικά να σου δώσουν μια απάντηση...

Όμως κατά την άποψη μου δεν χρειάζεται καμία σκέψη. Είναι δυνατόν να θέλεις να ζυγίσεις το μόνο αληθινό μας σπίτι, όπου έζησε, ζει και θα ζει όλη η ανθρωπότητα; Είναι δυνατόν να θεωρείς ότι η ζωή πρέπει να είναι "κάτι εύκολο"; "κάτι" που γεμίζει με ανέσεις ή στο οποίο πρέπει να βρεις ένα τρόπο να βολευτείς; Για πόσο ακόμα θα βάζεις το προσωπικό συμφέρον πάνω από το συλλογικό; Τι σε κάνει να νομίζεις ότι είσαι ανώτερος ή πιο σημαντικός από τους άλλους; Αν σκέφτεσαι έτσι το μόνο που καταφέρεις είναι να κάνεις την ζωή δυσκολότερη σε σένα και στους άλλους για να έχεις απλώς μια ψευδαίσθηση ότι ζεις. Ναι, γιατί δεν συνεισφέρεις στη ζωή, η ζωή σου είναι ψεύτικη. Είσαι νεκρός και δεν το ξέρεις... Πρέπει να γνωρίζουμε ότι η ζωή δεν είναι κάτι "εύκολο", κάτι που γεμίζει με ανέσεις. Δεν έχεις ολοκληρωμένη ζωή αν έχεις ακίνητα, κινητά, γυναίκες και λεφτά. Δεν νομίζεις ότι οι εμπειρίες, η φιλία, η δημιουργία, η μάθηση και φυσικά ο ελεύθερος χρόνος για να τα κάνεις όλα αυτά γεμίζουν την ζωή περισσότερο;

Η ζωή είναι ένα ταξίδι και το ταξίδι είναι ταυτόχρονα απλό  και δύσκολο πράγμα. Όχι ένα ταξίδι προσχεδιασμένο σαν από ταξιδιωτικό γραφείο. Με εισιτήρια στο χέρι, προορισμό  γνωστό, ξενοδοχεία και διατροφή πληρωμένα. Και όμως όλοι μας έτσι σκεφτόμαστε στη ζωή.  Σχεδιάζουμε ή καλύτερα κάνουμε εικασίες και αν αυτές επιβεβαιωθούν το λέμε καλή τύχη, αν τα πράγματα έρθουν αλλιώς το λέμε κακή τύχη και γκρινιάζουμε, κατηγορούμε θυμώνουμε, βρίζουμε. Το ταξίδι  της ζωής όμως είναι ένα ταξίδι ανοικτό σε όλες τις πιθανότητες, και περιέχει μέσα του χαρές και λύπες. Δεν είναι ούτε θέμα τύχης, ούτε οργάνωσης. Όταν οργανώνεις κάτι,  κλείνεις πολλές πόρτες που σου στερούν ευκαιρίες που δεν έχεις την  δυνατότητα να γνωρίζεις εκ των προτέρων...

Μόνο ένα ταξίδι στο άγνωστο μπορείς να το ευχαριστηθείς πραγματικά. Ευχαριστιέσαι την δημιουργία, την ανακάλυψη, την ανταμοιβή των κόπων σου, την κάθε στιγμή. Με λίγα λόγια νιώθεις χαρά να ζεις. 

Η ζωή χωρίς τον θάνατο δεν υπάρχει. Η ζωή χωρίς τον κίνδυνο γενικά δεν υπάρχει. Όπως δεν υπάρχει και ευχαρίστηση χωρίς κόπο. Όμως η ζωή θέλει και να διαθέτεις και χρόνο για να μπορείς να την ευχαριστηθείς. Ποιο το νόημα να στερήσαι το ταξίδι για να αποκτήσεις τα μέσα ώστε να το οργανώσεις χωρίς εκπλήξεις;  και χωρίς μάλιστα να γνωρίζεις αν θα σου δοθεί τελικά ο χρόνος για να το κάνεις! Αν ανήκετε σ' αυτήν την κατηγορία των ανθρώπων που προσπαθούν να ζήσουν το κάθε λεπτό που τους χαρίστηκε, κατανοώντας ότι ο φόβος για τους κινδύνους που εγκυμονούν σε κάθε γωνιά, είναι φυσιολογικός και συνδεδεμένος με την ζωή τότε έχετε ήδη σταματήσει να φοβάστε. Τότε και μόνο τότε γευόμαστε τους καρπούς της ζωής που μπορούμε να τους ανακαλύψουμε και να τους χαρούμε κάτω από οποιαδήποτε συνθήκες όσο δύσκολες κι αν είναι αυτές. Γιατί μέσα από τον κίνδυνο μπορείς να εκτιμήσεις τα άπειρα δώρα που σου προσφέρει η ζωή απλόχερα, αλλιώς όλα θα είναι άγευστα, και σύντομα θα τα βαριέσαι όλα. 

Αυτό είναι και το νόημα της παρακάτω παραβολής που αποδίδεται στο Βούδα, τουλάχιστον όπως την καταλαβαίνω εγώ:

Ένας άνθρωπος που ταξίδευε σε ένα χωράφι αντίκρισε μια τίγρη. Έτρεξε να ξεφύγει αλλά η τίγρη ήταν πεινασμένη και τον ακολούθησε. Φτάνοντας σ' ένα γκρεμό, πιάστηκε από τις ρίζες μιας άγριας αμπέλου και κρεμάστηκε από στην άκρη του. Η τίγρη στάθηκε από πάνω του και τον μύριζε. Τρέμοντας κοίταξε προς τα κάτω όπου άλλη μια τίγρης περίμενε να τον φάει. Μόνο η άμπελος τον κρατούσε στην ζωή.

Δύο ποντίκια, ένα λευκό και ένα μαύρο άρχισαν να ροκανίζουν την άμπελο. Ο άνθρωπος είδε μια φορτωμένη φραουλιά κοντά του. Κρατώντας με το ένα χέρι την άμπελο, άπλωσε το άλλο και έκοψε μια φράουλα. Τι νόστιμη που ήταν!

Carts of Darkness

 

Είδος: Ντοκυμαντέρ

Γλώσσα: Αγγλικά

Υπότιτλοι: English (press close cations button)

Χρονολογία: 2008 , CAnada

Σκηνοθεσία: Murray Siple

Διάρκεια: 59'

Murray Siple's feature-length documentary follows a group of homeless men who have combined bottle picking with the extreme sport of racing shopping carts down the steep hills of North Vancouver. This subculture depicts street life as much more than the stereotypes portrayed in mainstream media. The film takes a deep look into the lives of the men who race carts, the adversity they face and the appeal of cart racing despite the risk. Shot in high-definition and featuring tracks from Black Mountain, Ladyhawk, Vetiver, Bison, and Alan Boyd of Little Sparta.

Ένα απίστευτο ντοκιμαντέρ που διεισδύει στις ζωές άστεγων στο Βανκούβερ του Καναδά. Ο Murray σχεδόν παράλυτος μετά από ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα το 1996, βρήκε το κουράγιο να συνεχίσει να κάνει αυτό που έκανε και πριν το ατύχημα: να γυρίζει ντοκιμαντέρ. Ακολουθεί αυτούς τους ρακοσυλλέκτες (γυαλί, πλαστικό, αλουμίνιο) και μας δίνει μια αληθινή εικόνα της ζωής τους και των σκέψεων τους διαφορετική από αυτή που παρουσιάζεται από τα παραδοσιακά ΜΜΕ. Το ντοκιμαντέρ είναι απλά καταπληκτικό, πλαισιωμένο από πολύ καλή μουσική και πάνω απ' όλα ανθρώπινο. Το δε τέλος της ταινίας, όπου ο σκηνοθέτης θέλοντας να εκτιμήσει την εμπιστοσύνη που του έδειξαν αυτοί οι άνθρωποι και γνωρίζοντας ότι δεν θα δεχόντουσαν κάτι άλλο από ένα πακέτο τσιγάρα με έκανε να κλάψω σαν μικρό παιδί. Μια ταινία που πρέπει οπωσδήποτε να δείτε...

ΔΕΙΤΕ ΤΗΝ ΕΔΩ

Ο Κύριος της Άμαξας (ΙΙ)

Είδος: Ταινία
Γλώσσα: Αγγλικά
Υπότιτλοι: Ελληνικά
Χρονολογία: 1997 , Switzerland
Σκηνοθεσία: Cyril Lanier
Διάρκεια: 42'

Πρόκειται για αναδημοσίευση (ταινία, μετάφραση, ένα αγγλικό κείμενο) η οποία γίνεται για τους παρακάτω λόγους: Καθώς ενηλικιώνομαι ιντερνετικά μαθαίνοντας να χειρίζομαι την νέα τεχνολογία, κατάφερα να προσθέσω  Ελληνικούς υπότιτλους σ' αυτήν την πολύ σπουδαία κατά την άποψη μου παραβολή. Πρόκειται για μια παραβολή που είχα πρωτοδιαβάσει στα βιβλία του Γκουρτζίεφ και που στην συνέχεια βρήκα κάπως τροποποιημένη στους διαλόγους του Πλάτωνα και συγκεκριμένα στον Φαίδρο. Αργότερα μελετώντας κάποια από τα ιερά κείμενα των Ινδών (Βέδας) - και τα αρχαιότερα που έχουν επιζήσει της εποχής μας - βρήκα την αυθεντική πηγή στις Ουπανισάδες (Katha Upanishad). Είχα μαγευτεί από την ιστορία και δεν διστάζω να παραδεχτώ ότι είχε τεράστια επίδραση επάνω μου.

Η ταινία είναι μια άριστη μεταφορά της παραβολής στην οθόνη την οποία αναλύει δείχνοντας μας τον δρόμο της εσωτερικής αναζήτησης. Μια ασυνήθιστη όμορφη και με βαθιά επίδραση ταινία. Φανταστείτε μία άμαξα του 19ου αιώνα από την οποία ένα τσούρμο ξένων βγαίνει έξω. Έτσι ξεκινά μια σειρά μυστικιστικών περιπετειών στις οποίες ο οδηγός πρέπει να αγωνιστεί για να αντιμετωπίσει τα εσωτερικά του εμπόδια, ενώ ψάχνει για έναν αληθινό Κύριο. Το μαγευτικό αυτό φιλμ αρέσει τόσο σε μικρούς όσο και σε μεγάλους.

Μην αφεθείτε να σας εξαπατήσει η φαινομενική απλότητα και γοητεία της ιστορίας. Ο θεατής, όπως και αμαξάς της ταινίας, ίσως κληθεί να θέσει μια σοβαρή ερώτηση: "Είμαι ο Κύριος του εαυτού μου;" (- Andrei Serban, Opera & Theatre Director.)

Και κάτι τελευταίο: Την ταινία δεν μπόρεσα να την βρω πουθενά αλλού στο ίντερνετ παρά μόνο για αγορά σε βιντεοκασέτα. Αφού λοιπόν την μετέφρασα και πρόσθεσα τους υπότιτλους την ανέβασα. Θα ήθελα να παρακαλέσω όποιον την βρει ενδιαφέρουσα, να προωθήσει τον σύνδεσμο σε γνωστούς και φίλους του. Δεν ζητάω αυτή τη χάρη για λόγους διαφήμισης και αυτοπροβολής,  ούτε για να ανταμειφθεί η δουλειά που έκανα, την ζητώ γιατί πιστεύω ακράδαντα ότι είναι μια ταινία που πραγματικά μπορεί να αλλάξει την ζωή μας!

Δογματισμός

Αντιγράφω από το λεξικό του Τριανταφυλλίδη:

δογματισμός ο : 1. έλλειψη κριτικής σκέψης και προσκόλληση σε κάποια θεωρία, αρχή ή δοξασία που δε στηρίζεται σε αποδείξεις ή που θεωρείται επιστημονικά ξεπερασμένη: Ο τυφλός ~ και η διαλεκτική είναι δύο διαμετρικά αντίθετες έννοιες.

2. (φιλοσ.) θεωρία που δέχεται ότι με τη χωρίς όρια λογική δύναμη του νου είναι δυνατή η απόλυτη γνώση.

 Αυτή την έλλειψη κριτικής στη σκέψη θα ήθελα να δούμε παρέα σήμερα, εξετάζοντας αν και κατά πόσο υπάρχει στις διάφορες εκφάνσεις της ζωής μας, που οδηγεί και πως μπορεί να αντιμετωπιστεί. 

1. Ο δογματισμός στη ζωή μας

Θα εξετάσουμε ξεχωριστά την θρησκεία, την ιδεολογία και τους θεσμούς αν και σε πολλά σημεία οι έννοιες επικαλύπτονται.

α.) Θρησκεία 

Όταν φέρνουμε στο μυαλό μας την λέξη δόγμα αυτόματα σκεφτόμαστε την θρησκεία. Πράγματι, εκεί υπάρχει το δυνατότερο παράδειγμα του τυφλού δογματισμού. Είναι το γνωστό "πίστευε και μη ερεύνα". Η πίστη που δεν επιδέχεται ερωτήσεις και αποτελεί μία χωρίς άμυνα βεβαιότητα. Είναι βεβαιότητα γιατί μας δόθηκε με θεία αποκάλυψη και δεν χρειάζεται καμία άμυνα γιατί δεν μπορείς να αμφισβητήσεις την θέληση του δημιουργού. Όμως κανείς δεν κάνει τον κόπο να αμφισβητήσει την ερμηνεία της εκάστοτε εκκλησίας πάνω στο θεϊκό κείμενο. Ειδικά από την στιγμή που υπάρχουν τόσο διαφορετικές ερμηνείες  πάνω στο ίδιο κείμενο για να μην σχολιάσουμε την πληθώρα διαφορετικών κειμένων και όλες τις γλώσσες που χρειάστηκε να μάθει το Υπέρτατο Ον για να μας κοινωνήσει το θέλημα του. 

β.) Ιδεολογία

Αυτή η αυτόματη όμως σύνδεση του δόγματος με την θρησκεία μας εμποδίζει να δούμε την επιρροή του σε άλλες πτυχές της ζωής μας. Το δόγμα υπάρχει και βασιλεύει και στις ιδεολογίες. 

Στην φιλοσοφία βλέπουμε στον δεύτερο ορισμό ότι αποτελεί μια θεωρία. Θεωρία που διατύπωσαν πρώτοι οι Ίωνες φιλόσοφοι. Σίγουρα είναι ενθαρρυντικό να γνωρίζεις ότι μπορείς να γνωρίσεις όλη την αλήθεια αλλά δεν λαμβάνει υπόψιν  τις περιορισμένες δυνατότητες της ανθρώπινης κατανόησης. Αυτές οι περιορισμένες δυνατότητες απασχόλησαν πολλούς φιλοσόφους από τους οποίους ενδεικτικά αναφέρω τον Λοκ (J. Locke: Of the Conduct of  Understanding, 1706), το Χιούμ (D. Hume: An Enquiry Concerning Human Understanding, 1748), τον Καντ (E. Kant: Critique on Pure Reason - Kritik der reinen Vernunft , 1781). Το κυρίως θέμα ήταν οι a priori (αξιωματικές - χωρίς απόδειξη) παραδοχές - υποθεσεις που κάνουμε ασυναίσθητα στη σκέψη μας και που συνήθως οδηγούν σε λάθος συμπεράσματα. Ας αναφέρω εδώ ότι ο δογματισμός και το δόγμα προέρχονται από το αρχαίο ελληνικό ρήμα "δοκέω" που σημαίνει σκέφτομαι, υποθέτω και φαντάζομαι. Για το υποθέτω υπάρχει ένα όμορφο λογοπαίγνιο στα αγγλικά που αξίζει να αναφέρω: When you Assume (=υποθέτω) you make an Ass out of yoU and Me (Ass|U|Me)  (= όταν υποθέτεις κάνεις τον εαυτό σου και εμένα να φαινόμαστε ανόητοι ή παράλογοι, Ass = το γομάρι, ο γάιδαρος)

Γιαυτό και ο Νίτσε (F. Nietzche: Beyond Good and Evil - Jenseits von Gut und Böse, 1886) συστήνει μεγάλη προσοχή στις εκάστοτε φιλοσοφίες γιατί οι φιλόσοφοι (=εραστές της σοφίας) συνήθως είναι εραστές της δικιάς τους σοφίας.

Κάνοντας ένα βήμα παραπέρα και πηγαίνοντας από την φιλοσοφία στην πολιτική φιλοσοφία διαπιστώνουμε το δογματισμό και στις πολιτικές ιδεολογίες. Έτσι για παράδειγμα είχαμε τον πρώην υπαρκτό σοσιαλισμό ο οποίος ήταν μια δογματική προσαρμογή στην ιδεολογία του Μαρξ που όλοι ξέρουμε που οδήγησε. Όμως και στις μέρες μας, όπου και αν κοιτάξουμε γύρω μας, βλέπουμε μια δογματική εφαρμογή πολιτικής σκέψης. Εύκολα αναγνωρίσιμη σε τυραννικά καθεστώτα αλλά πολύ δυσκολότερα σε "δημοκρατίες". Όπως ακριβώς στην θρησκεία, έχουμε και εδώ διάφορες αξιωματικές ερμηνείες της δημοκρατίας οι οποίες δεν μπορούν να υποστούν κριτική από ανθρώπους που ανατράφηκαν και έχουν κατηχηθεί από αυτές. Και αυτοί που έχουν μάτια να δουν μπορούν να καταλάβουν ότι οδηγούν με ιλιγγιώδη ταχύτητα στην καταστροφή με όμορφα και πομπώδη λόγια. Από το ίδιο βιβλίο του Νίτσε (1886 παρακαλώ) ένα ενδιαφέρον απόσπασμα:

... νιώθω ότι έχω καθήκον τόσο ανάμεσα μας όσο και για τους μεταγενέστερους να αποτινάξω από πάνω μας μια αρχαία και ηλίθια προκατάληψη και παρανόηση, η οποία έχει για πολύ καιρό επισκιάσει την έννοια "ελεύθερο πνεύμα" σαν μια ομίχλη. Σε όλες τις χώρες της Ευρώπης όπως και σ' αυτές  της Αμερικής υπάρχει σήμερα κάτι που χρησιμοποιεί λανθασμένα αυτό το όνομα, ένα πολύ στενό, εσώκλειστο, αλυσοδεμένο είδος μυαλών που στην πραγματικότητα επιθυμούν το αντίθετο από αυτό που μας λένε οι στόχοι και τα ένστικτά μας. (...) εύγλωττοι και ακούραστοι σκλάβοι  σε ορνιθοσκαλίσματα του δημοκρατικού γούστου και των "μοντέρνων ιδεών" του, (...) Με όλη τους την δύναμη θα ήθελαν να αγωνιστούν για μια παγκόσμια ευτυχία "πράσινων λιβαδιών για τα κοπάδια", με την ασφάλεια, την σιγουριά, την άνεση και μια βολικότερη ζωή για όλους. Τα δύο πιο συχνά αναφερόμενα δόγματα και ποιηματάκια τους είναι η "ισότητα δικαιωμάτων" και η "συμπόνια για όλους όσους υποφέρουν" - και τα δεινά τα θεωρούν σαν κάτι που πρέπει να καταργηθεί.

Γράφοντας αυτό το άρθρο έτυχε ο φίλος Αγης Γηος να κάνει μια δημοσίευση που καλύπτει άριστα το συγκεκριμένο θέμα. Για όποιον ενδιαφέρεται να εμβαθύνει παραπάνω το συνιστώ ανεπιφύλακτα.

γ.) Θεσμοί

Όταν υποδείγματα συμπεριφοράς και ιδεολογίας γίνονται σχετικά εμφανή, διαρκή και αυτόνομα, καλούμε αυτά τα υποδείγματα θεσμούς. Τους πιο ακραίους από αυτούς τους ονομάζουμε ολοκληρωτικούς θεσμούς. Παραδείγματα είναι ο στρατός, οι φυλακές, τα σχολικά οικοτροφεία, τα κοινόβια,  τα μοναστήρια, τα ψυχιατρεία, οι διάφορες λατρείες κ.ο.κ. 

Όλα τα παραπάνω είναι δογματισμοί οι οποίοι κυβερνούν κυριολεκτικά όλες τις όψεις της ζωής των μελών τους. Τα άτομα αυτά αρχικά στερούνται κάθε προηγούμενη κοινωνική ταυτότητα : τα κεφάλια ξυρίζονται, φοράνε στολές, χάνουν τον έλεγχο των περιουσιακών τους στοιχείων, η καθημερινή συμπεριφορά τους ρυθμίζεται, και υπόκεινται στην απόλυτη εξουσία των ανωτέρων τους. Σ' αυτή την κατάσταση μαθαίνουν τους ιδιαίτερους τρόπους του κάθε θεσμού για να σκέφτονται, να δρουν και να αισθάνονται και οι οποίοι δεν χρειάζεται να είναι οι ίδιοι που έχει γενικά η κοινωνία. Αυτή η εμπειρία αλλάζει το άτομο και μπορεί πολλά χρόνια αφού αφήσει ένα τέτοιο θεσμό να συνεχίσει να του επηρεάζει την σκέψη και τα συναισθήματα. Ο ακραίος αυτός έλεγχος συμπεριφοράς που δημιουργούν αυτοί οι θεσμοί συχνά παράγει ακραία ηθικά αποτελέσματα: από τους μοναχούς που ζουν μια άγια ζωή αυτο-αποκλεισμένοι από την κοινωνία ως τα βάσανα που βιώνουν οι έγκλειστοι σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης.

 2. Τα αποτελέσματα του δογματισμού

Είδαμε ήδη κάποια ακραία αποτελέσματα στο τρίτο σκέλος το οποίο αναφερόταν στους θεσμούς. Όμως υπάρχουν πάρα πολλοί άλλοι θεσμοί λιγότερο ακραίοι αλλά το ίδιο επικίνδυνοι αφού και αυτοί διαχέονται από το ίδιο πνεύμα δογματισμού. Τέτοιοι είναι για παράδειγμα η μόδα, η εκάστοτε δημοκρατία, η αστυνομία, τα κόμματα, οι δημόσιες υπηρεσίες, τα ΜΜΕ, οι μεγάλοι οργανισμοί (ΟΗΕ, ΝΑΤΟ, ΠΟΥ, ΠΟΦ) αλλά και οι πολυεθνικές εταιρίες. Εδώ θα πρέπει να τονίσω ότι συνήθως οι άνθρωποι γίνονται οικειοθελώς μέλη σε τέτοιες οργανώσεις. Όλοι οι παραπάνω θεσμοί ρυθμίζουν κανόνες συμπεριφοράς και ελέγχουν τυχόν παρεκκλίσεις από τα πρότυπα τους. Υποστηρίζουν δε μέσω του δόγματος τους ότι κατέχουν την αλήθεια, είναι οι σύγχρονοι Ίωνες δογματιστές. Είναι φανερό ότι αυτό που προσπαθούν να δημιουργήσουν είναι ανθρώπους χωρίς προσωπικότητα, χωρίς κριτική σκέψη. Άβουλα, υπάκουα όντα που οι ιδέες τους, οι πράξεις τους αλλά και τα συναισθήματα τους μοιάζουν καταπληκτικά. Σαν ένα στρατό από ρομπότ προηγμένης τεχνολογίας που συνειρμικά οδηγεί τον νου σε αυτά που αναφέρει στις μικρές ιστορίες του ο Ισαάκ Ασίμοφ με τίτλο I, Robot. Ας μου επιτραπεί αυτή η πτήση (λόγω ονόματος βεβαίως, βεβαίως) για να αναδείξω τους προβληματισμούς που μου χάρισε αυτό το βιβλίο σε σχέση με την πραγματικότητα και όχι την επιστημονική φαντασία. Θεωρώ ότι το βιβλίο αξίζει να διαβαστεί μια φορά σαν να μιλάει για εμάς τους ανθρώπους και όχι για τα ρομπότ. 

3. Αντιμετώπιση του δογματισμού

Ακριβώς όπως το ρομπότ ήρωας του βιβλίου το οποίο αναπτύσσει συνείδηση, έτσι και εμείς πρέπει να την καλλιεργήσουμε. Αρχίζοντας με το να έχουμε συνείδηση τι πραγματικά ξέρουμε. Δύσκολη αποστολή αλλά μπορεί να βοηθηθεί από την λογική με τον τρόπο που μας προτρέπει  το λατινικό ρητό "reductio ad absurdum" ή το γνωστότερο σε μας "Εις άτοπον απαγωγήν" με λογικά, καθαρά επιχειρήματα να αποδεικνύουμε τον εκάστοτε παραλογισμό του δόγματος - αξιώματος - υπόθεσης. Να μάθουμε να διαβάζουμε και να ακούμε  προσεκτικά και πέρα από τις λέξεις. Με σχολαστικότητα και χωρίς να ντρεπόμαστε να παραδεχτούμε ότι δεν ξέρουμε τίποτα. Γιατί τότε το λάθος όχι μόνο δεν είναι κάτι μεμπτό,  αλλά πιθανότατα δεν θα γίνει κιόλας, τουλάχιστον όχι με την συχνότητα που γίνεται όταν χρησιμοποιούμε την λογική βασισμένη σε αξιώματα που δεν αποδεικνύονται. Προς αποφυγή παρεξηγήσεων δεν υποστηρίζω ότι δεν μπορούμε να κάνουμε υποθέσεις, γιατί τότε δεν θα φτάναμε και σε συμπεράσματα, αλλά ας είμαστε τουλάχιστον τόσο προσεκτικοί: να τις εξετάζουμε από όσες οπτικές γωνίες μπορεί ο καθένας, να τις συζητάει με τους φίλους του και τέλος ακόμα και αν δεν βρει κάτι που να τις καταρρίπτει ας έχει στο νου του ότι δεν αποτελούν το στερεό οικοδόμημα της σκέψης του. 

Πρέπει να αρχίσουμε να αμφισβητούμε και να γίνουμε πιο κριτικοί αν θέλετε και πιο κυνικοί (δες Λουκιανός: διάλογος Ερμότιμος) σε ότι θεωρούσαμε ως σήμερα και μετά από κατήχηση και προπαγάνδα χιλιάδων χρόνων ως δεδομένο αν θέλουμε να κατανοήσουμε την διαφορά ανάμεσα στην ανακάλυψη και την εφεύρεση. Να αντιστεκόμαστε σε ότι θέλουν τα ρεύματα της εποχής να μας πλασάρουν. Αν θέλουμε να αντικρίσουμε κάποτε πιο καθαρά μια άποψη της αλήθειας. Λέω μια άποψη γιατί καλό είναι να έχουμε υπόψιν μας ότι αντίθετα από όσα μας διαβεβαιώνουν όλων των ειδών οι δογματιστές (φιλόσοφοι, δάσκαλοι αρετής, ιερείς, μυστικοί, και πολιτικοί σκοταδιστές όλων των εθνών), η αλήθεια όπως και η αρετή είναι μη διδακτέα και ποτέ δεν μπορεί να γίνει ολόκληρη κτήμα του ανθρώπου (Πλάτων: διάλογοι Μένων, Πρωταγόρας). Συγχωρέστε μου ακόμα μια μικρή πτήση: είναι σαν τη χελώνα στο παράδοξο του Ζήνωνα και εμείς ο Αχιλλέας, που όσο και πιο γρήγορα από αυτήν να τρέχουμε ποτέ δεν θα την φτάσουμε γιατί έχει ένα προβάδισμα και πάντα θα το διατηρεί. Όποιος όμως μπει στον κόπο να την κυνηγήσει θα βρει το δέντρο της γνώσης και όπως είπε και ο  Νίτσε όπου υπάρχει το δέντρο της γνώσης, υπάρχει και ο παράδεισος!

ΛΗΘΗ

Λορέντζος Μαβίλης (Ἰθάκη 1860 - Δρίσκος Ἰωαννίνων 1912) 

ποιητής, κυρίως σονέτων, δημοτικιστὴς καὶ ἐθνικὸς ἀγωνιστής.

 

Καλότυχοι οἱ νεκροὶ ποὺ λησμονᾶνε
τὴν πίκρια τῆς ζωῆς. Ὅντας βυθίσει
ὁ ἥλιος καὶ τὸ σούρουπο ἀκλουθήσει,
μὴν τοὺς κλαῖς, ὁ καημός σου ὅσος καὶ νἆναι.

Τέτοιαν ὥρα οἱ ψυχὲς διψοῦν καὶ πᾶνε
στῆς λησμονιᾶς τὴν κρουσταλλένια βρύση·
μὰ βοῦρκος τὸ νεράκι θὰ μαυρίσει,
ἂ στάξει γι᾿ αὐτὲς δάκρυ ὅθε ἀγαπᾶνε.

Κι ἂν πιοῦν θολὸ νερὸ ξαναθυμοῦνται.
Διαβαίνοντας λιβάδια ἀπὸ ἀσφοδύλι,
πόνους παλιούς, ποὺ μέσα τους κοιμοῦνται.

Ἂ δὲ μπορεῖς παρὰ νὰ κλαῖς τὸ δείλι,
τοὺς ζωντανοὺς τὰ μάτια σου ἂς θρηνήσουν:
Θέλουν μὰ δὲ βολεῖ νὰ λησμονήσουν.

 

Τα Έργα (1928)

The Doctor, the Depleted Uranium, and the Dead Children

Ένα βραβευμένο ντοκυμαντέρ της γερμανικής τηλεόρασης από τον Freider Wagner και τον Valentin Thurn. Ο Γιατρός, το Απεμπλουτισμένο Ουράνιο και τα Παιδιά που Πεθαίνουν εκθέτει τη χρήση και τις επιπτώσεις των ραδιενεργών όπλων κατά τη διάρκεια του πολέμου εναντίον του Ιράκ. Την ιστορία διηγούνται πολίτες πολλών εθνών. Ανοίγει με τις παρατηρήσεις από δύο βρετανούς βετεράνους, την Kenny Duncan και την Jenny Moore, περιγράφει την έκθεσή τους σε ραδιενέργεια, αποκαλούμενη απεμπλουτισμένου ουρανίου (DU), τα όπλα και τις συγγενείς ανωμαλίες των παιδιών τους. Ο Δρ. Siegwart-Horst Gunther, ο πρώην συνάδελφός του Albert Schweitzer, και Tedd Weyman του Ιατρικό Κέντρο Ερευνών Ουρανίου(UMRC) ταξίδεψε στο Ιράκ, από τη Γερμανία και τον Καναδά, αντιστοίχως, για την αξιολόγηση της μόλυνσης ουρανίου στο Ιράκ.


An award winning documentary film produced for German television by Freider Wagner and Valentin Thurn. The Doctor, the Depleted Uranium, and the Dying Children exposes the use and impact of radioactive weapons during the war against Iraq. The story is told by citizens of many nations. It opens with comments by two British veterans, Kenny Duncan and Jenny Moore, describing their exposure to radioactive, so-called depleted uranium (DU), weapons and the congenital abnormalities of their children. Dr. Siegwart-Horst Gunther, a former colleague of Albert Schweitzer, and Tedd Weyman of the Uranium Medical Research Center (UMRC) traveled to Iraq, from Germany and Canada respectively, to assess uranium contamination in Iraq.

ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΕΔΩ

To Posterity

Bertolt Brecht

(1898 - 1956)

Στους Μεταγενέστερους


I.

Ζω πράγματι στον μεσαίωνα!
Ο άδολος λόγος είναι παραλογισμός. Ένα λείο μέτωπο είναι εχέγγυο
μιας σκληρής καρδιάς. Εκείνος που γελά
δεν έχει ακόμα ακούσει
τη φοβερή είδηση.


Αχ, σε τι καιρούς ζούμε
όταν το να μιλάς για δέντρα είναι σχεδόν έγκλημα
Γιατί είναι ένα είδος σιωπής η αδικία!
Και αυτός που διασχίζει ήρεμα το δρόμο,
δεν είναι μακριά από τους φίλους του
σε μπελάδες;


Είναι αλήθεια: Κερδίζω τα προς το ζειν
Αλλά, πιστέψτε με, είναι μόνο από τύχη.
Τίποτα απ'όσα κάνω μου δίνει το δικαίωμα να φάω τη μερίδα μου.
Από τύχη την γλύτωσα. (Αν μ'αφήσει η τύχη μου
είμαι χαμένος)


Μου λένε: φάε και πιες.
Να χαίρεσαι που τα έχεις!
Αλλά πως μπορώ να φάω και να πιώ
όταν το φαγητό μου έχει αρπαχθεί από τους πεινασμένους
Και το ποτήρι με το νερό μου ανήκει στους διψασμένους;
Και όμως τρώω και πίνω.


Θα ήθελα ευχαρίστως να είμαι σοφός.
Τα αρχαία βιβλία μας λένε τι είναι σοφία:
Αποφύγετε τις συγκρούσεις του κόσμου
Ζήστε το λίγο χρόνο σας
φοβούμενοι κανένα
χωρίς να χρησιμοποιείτε βία

Ανταποδίδοντας καλό για το κακό.
Όχι η εκπλήρωση της επιθυμίας αλλά η λησμοσύνη
περνιέται για σοφία.
Δεν μπορώ να κάνω κανένα από τα παραπάνω:
Ζω πράγματι στο μεσαίωνα!

Διαβάστε την συνέχεια και το αγγλικό κείμενο εδώ.

(Προς γνώση και) Συμμόρφωση

(κοινωνιολογικά πειράματα Μέρος Β')

"2+2=5"

G. Orwell, 1984

"Λέγοντας το ελάφι, άλογο."

Κινέζικος ιδιωματισμός (Zhao Gao)

"Ο βασιλιάς είναι γυμνός!"

Hans Christian Andersen, “Τα καινούρια ρούχα του βασιλιά”

 1. Το Πείραμα

Τα πειράματα συμμόρφωσης του Asch ήταν μια σειρά μελετών που δημοσιεύτηκαν τη δεκαετία του '50 και αποδείκνυουν την δύναμη της συμμόρφωσης σε ομάδες ανθρώπων. Είναι επίσης γνωστά σαν "Το παράδειγμα του Asch"

Στο πείραμα ένας εθελοντής ενημερώνεται για την συμμετοχή του σε ένα "οπτικό τεστ". Αριστερά στην εικόνα βλέπετε μία από τις κάρτες που χρησιμοποιήθηκαν. Ο εθελοντής έπρεπε να αναφέρει ποιά από τις τρεις στήλες δεξιά είναι ίση με αυτήν αριστερά. Αυτό που δεν ήξερε ο εθελοντής ήταν ότι οι υπόλοιποι συμμετάσχοντες ήταν ηθοποιοί, και ότι στην ουσία συμμετείχε σ'ένα πείραμα "ομαδικής συμμόρφωσης". Οι ειδικά δασκαλεμένοι ηθοποιοί στην αρχή δίνανε σωστές απάντησεις στη συνέχεια όμως δίνανε την ίδια λανθασμένη.

2. Αποτελέσματα

Χρησιμοποιήθηκαν 123 εθελοντές (άντρες) και το τεστ περιελάμβανε 18 καρτέλες σαν αυτή που είδαμε παραπάνω. Οι πρώτες 6 απαντήσεις ήταν σωστές και ομόφωνες ενώ στις υπόλοιπες 12 (κριτικές ερωτήσεις) οι 4-6 "συμμετάσχοντες" δίνανε την ίδια λάθος απάντηση. Οι εθελοντές βρισκόμενοι στο τέλος μιας ομάδος η οποία υποστηρίζει κάτι φανερά λάθος και χωρίς την επιβολή εξουσίας (όπως στο πείραμα του Milgram) έδωσαν 36,8% λάθος απαντήσεις. Ενώ το 75% έδωσε τουλάχιστον μία λάθος απάντηση. Παρόλα αυτά 25% των εθελοντών δεν συμμορφώθηκε σε καμμία ερώτηση ενώ ένα 5% συμμορφώθηκε σε όλες.

3. Παραλλαγές και συμπεράσματα

Στο παραπάνω πείραμα μελετήθηκαν ακόμα δύο παράμετροι. Η πρώτη παράμετρος ήταν το μέγεθος της ομάδας η οποία είχε την λανθασμένη άποψη. Ένας ή δύο "συμμετέχοντες" βρέθηκε ότι δεν επηρέαζαν την γνώμη του εθελοντή. Όταν όμως υπήρχε συμφωνία λανθασμένων απόψεων σε πάνω από 3 άτομα τότε η τάση για συμμόρφωση ήταν σχετικά σταθερή.

Η δεύτερη παράμετρος ήταν αυτή της ομοφωνίας. Δηλαδή κάποια μέλη της ομάδας δίνανε διαφορετική απάντηση. Βρέθηκε ότι ακόμα και όταν ένας "συμμετάσχων" έδινε μια διαφορετική γνώμη τότε οι εθελοντές είχαν περισσότερες πιθανότητες να αντισταθούν στην τάση να συμμορφωθούν. Αυτό φωτίζει την δύναμη που μία μικρή μειοψηφία διαφωνούντων μπορεί να έχει.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό που προκύπτει από την συσχέτιση αυτού του πειράματος με το πείραμα του Milgram είναι η διαφορά της εξουσίας με την συμμόρφωση. Η εξουσία ασκεί πολύ μεγαλύτερη πίεση από την συμμόρφωση σε μία ομάδα. 

Μία ενδιαφέρουσα ιστορία που συνδυάζει αυτές τις δύο δυνάμεις είναι αυτή που βρίσκεται κρυμμένη πίσω από τον κινέζικο ιδιωματισμό (指鹿為馬) που παραθέτω στην αρχή του κειμένου. Ο Zhao (ένας τρελός για εξουσία κινέζος) για να μπορέσει να κυριαρχήσει πάνω στην κυβέρνηση, σχεδίασε ένα τεστ για να δοκιμάσει την αφοσίωση των υπαλλήλων του. Σε μία επίσημη αυτοκρατορική συγκέντρωση, έφερε ένα ελάφι μπροστά στους υπαλλήλους και είπε ότι είναι άλογο. Φυσικά ο Qin Er Shi (αυτοκράτορας) διαφώνησε, νομίζοντας ότι πρόκειται για αστείο. Κάποιοι συμφώνησαν με τον αυτοκράτορα και κάποιοι με τον Zhao. Βάση των απαντήσεων τους ο Zhao πήρε μέτρα για την εξάλειψη αυτών που διαφώνησαν με την άποψη του. Αργότερα η χρήση αυτού του ιδιωματισμού αναφέρεται στην εσκεμμένη και με υστεροβουλία  χρησιμοποίηση ψευδών .

4. Τι είναι συμμόρφωση;

Συμμόρφωση είναι η προσαρμογή/πειθάρχηση σε κάποιον κανονισμό ή σε κάποιο υπόδειγμα. Κάνοντας ότι κάνουν όλοι οι άλλοι η συμπεριφορά σου και τα πιστεύω σου επηρεάζονται από άλλους ανθρώπους. Αυτό συμβαίνει και σε μικρές ομάδες αλλά και στην κοινωνία σαν σύνολο και μπορεί να είναι το αποτέλεσμα λεπτών ασυνείδητων επιρροών ή άμεσης και εμφανούς κοινωνικής πίεσης. Μπορεί δε, να συμβεί και χωρίς την παρουσία τρίτων, όταν οι άνθρωποι ακολουθούν τους κανόνες της κοινωνικής συμπεριφοράς ακόμα όταν είναι μόνοι τους. (πχ. βλέπω τηλεόραση, τρώω ότι τρώνε όλοι, διαβάζω ότι διαβάζουν όλοι, κάνω δίαιτα, ακολουθώ τη μόδα κοκ.)

Οι άνθρωποι συνήθως συμμορφώνονται από επιθυμία να αποκτήσουν μια αίσθηση ασφάλειας μέσα σε μία ομάδα - ίδιας ηλικίας, θρησκευτική, πολιτιστική κοκ. Κάθε απροθυμία για συμμόρφωση ενέχει τον πολύ πραγματικό κίνδυνο της "κοινωνικής απόρριψης". Από αυτή την άποψη, η συμμόρφωση φαίνεται σαν ένα ασφαλές μέσο για την αποφυγή παρενόχλησης ή αποκλίνουσας κριτικής από ομότιμα μέλη.

Βέβαια αν και η συμμόρφωση στις πιέσεις μιας ομάδας φαίνεται σαν αρνητικό γνώρισμα,  οφείλουμε να διαχωρίσουμε αυτή που οδηγεί σε αρνητικές συνέπειες (πχ. την χρήση αλκοόλ) από αυτή που έχει θετικές επιπτώσεις (πχ. όχι οδήγημα υπό την επήρρεια αλκοόλ).

Η συμμόρφωση επηρεάζει το σχηματισμό και τη συντήρηση των κοινωνικών κανόνων και επιτρέπει στην κοινωνία να λειτουργεί ομαλά και προβλέψιμα.  Επειδή η συμμόρφωση είναι ένα ομαδικό φαινόμενο, παράγοντες όπως το μέγεθος της ομάδας, η ομοφωνία, η συνοχή, η γνώση, προηγούμενες δεσμεύσεις, και η κοινή γνώμη θα βοηθήσουν να καθοριστεί το επίπεδο της συμμόρφωσης που ένα ατόμο θα εμφανίσει.

5. Επίλογος και οπτικοακουστικό υλικό

"Ο βασιλιάς είναι γυμνός" φώναξε το παιδί στην πομπή των αυλικών που συγκρατούσαν την ουρά του "αόρατου" ενδύματος του βασιλιά στο μύθο του Άντερσεν. Αν και όλοι δέχτηκαν την άποψη του μετά την αρχική απορία (συμπεριλαμβανομένου και του βασιλιά και των αυλικών του) η πομπή συνέχισε την πορεία της με μεγαλοπρέπεια.

"2+2=5" λέει το σλόγκαν του Μεγάλου Αδελφού στο βιβλίο του Όργουελ 1984. Ο ήρωας Smith όμως αναρωτιέται αν μπορεί το κράτος να ισχυρίζεται κάτι τέτοιο ως αλήθεια και συνεχίζει σκεφτόμενος αν αυτό μπορεί να γίνεται αλήθεια από την στιγμή που όλοι το πιστεύουν. Γράφει στο τετράδιο του "Ελευθερία είναι ελευθερία να λες ότι 2+2=4. Αν αυτό είναι δεδομένο τότε όλα τα άλλα θα ακολουθήσουν".

Η κοινωνία μας μέσω της νωθρότητας και της λήθης που φέρνουν ο φόβος, η ανασφάλεια, η μοναξιά και η ιδιοτέλεια συναινεί σε χιλιάδες ψέματα. Ψέματα που συνήθως προβάλλονται ως "απόψεις ειδικών με κύρος" στις οποίες συμφωνούν και τρίτοι ως επιβεβαίωση της εγκυρότητας τους. Μ'αυτόν τον τρόπο συμμορφωνόμαστε αδιαμαρτύρητα σ'ένα μοντέλο συμπεριφοράς καταστρεπτικό για εμάς τους ίδιους αλλά και για κάθε είδους ζωή πάνω στον πλανήτη. Δυστυχώς όλο και λιγότεροι άνθρωποι γίνονται ικανοί να διαμορφώνουν και να υπερασπίζουν την δική τους κρίση και ακόμη λιγότεροι να μπορούν να την εκφράζουν.

Ευτυχώς όμως υπάρχουν κάποιοι που διαθέτουν αυτά τα χαρακτηριστικά και θα ήθελα να σας προτρέψω να διαβάζετε όσο πιο συχνά μπορείτε τα όμορφα ιστολόγια τους.  Είναι αυτοί που λένε  με σαφήνεια και διαύγεια ότι 2+2=4. Έχουν δε, κάτι πολύ παράξενα ονόματα όπως Απλός Άνθρωπος, Νεφέστορας, Αγης Γηος, Πλάτανος, Έλληνας Καβαλλάρης, Φαος κα. (ζητώ συγνώμη από αυτούς που παραλείπω λόγω συντομίας, αλλά μια ενδεικτική λίστα μπορείτε να βρείτε σ'αυτή την σελίδα.) Επίσης μην ξεχνάτε να επισκέπτεστε και την σελίδα των Απλών Ταχυδρόμων όπου γίνεται μια προσπάθεια "αποδελτίωσης" αξιόλογων αναρτήσεων της Ελληνικής μπλοκόσφαιρας.

Παραθέτω και δύο βίντεο. Το πρώτο έχει σκηνές από το πείραμα ενώ το δεύτερο είναι μια χιουμοριστική παράθεση του προβλήματος που απασχόλησε τον Asch.

ΥΓ. Λόγω διακοπών το μαγαζί θα παραμείνει κλειστό για 2 εβδομάδες περίπου, με πιθανές καθυστερήσεις στις απαντήσεις και αναρτήσεις σχολίων.

Πηγές:

http://en.wikipedia.org/wiki/Asch_conformity_experiments

http://en.wikipedia.org/wiki/Zhao_Gao

http://en.wikipedia.org/wiki/2_%2B_2_%3D_5

http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/search.html?lq=%CF%83%CF%85%CE%BC%CE%BC%CF%8C%CF%81%CF%86%CF%89%CF%83%CE%B7&dq=

http://en.wikipedia.org/wiki/Conformity#cite_note-0

A Class Divided

Μια τάξη χωρισμένη

 

"We must learn to live together as brothers, or perish together as fools."
"Πρέπει να μάθουμε να ζούμε μαζί σαν αδέλφια, ή να εξαφανιστούμε μαζί σαν βλάκες"
- Martin Luther King -

Πείραμα ή καλύτερα μάθημα είναι το σημερινό ντοκυμαντέρ του 1970. Μια μέρα του 1968, η Jane Elliott, μια δασκάλα σε μια κωμόπολη "λευκών χριστιανών" της Αϊόβα,  σκέφτηκε ένα τρόπο να διδάξει σε παιδιά τρίτης τάξης δημοτικού τι σημαίνει διάκριση-μεροληψία και προκατάληψη. Αφορμή στάθηκε η τότε δολοφονία του Martin Luther King και μία ρήση των Ινδιάνων: "Ω Μεγάλο Πνεύμα απέτρεψε με από το να έχω κρίση για οποιαδήποτε, προτού περπατήσω ένα μίλι με τα μοκασίνια του". Σ'αυτά τα μοκασίνια σκέφτηκε να βάλει τα πιτσιρίκια της τάξής της η δασκάλα αφού προηγουμένως είχανε μια συζήτηση για το χρώμα του δέρματος και αν κατανοούν την προκατάληψη. Οι σκηνές που γυρίστηκαν το 1970 είναι από την τριτοετή τάξη της πήραν το όνομα Eye of the Storm (το μάτι του κυκλώνα) και παρουσιάζονται και σ'αυτό το ντοκυμαντέρ.

Αφού τους χώρισε ανάλογα με το χρώμα των ματιών τους (γαλανό-καστανό), την πρώτη μέρα τους είπε ότι οι γαλανομάτηδες είναι ανώτεροι, ενώ την δεύτερη τους έβαλε στη μειονεκτική θέση του κατώτερου. Στις δύο ομάδες εκτός από τα χαρακτηριστικά που εμπέδωσε με παραδείγματα από την τάξη (εξυπνότερος, καλύτερος, δυνατότερος κ.α.), έδωσε δικαιώματα στους ανώτερους και υποχρεώσεις στους κατώτερους (νωρίτερα διάλειμμα, πρώτοι στο φαΐ στους μεν ενώ οι άλλοι απαγορευόταν να κάνουν παρέα στην αυλή με τους ανώτερους, όχι δεύτερες μερίδες κοκ). Τα παιδιά μπαίνοντας στο ρόλο δεν λογάριασαν ούτε φιλίες, ούτε λογική που φάνηκε να είχαν πριν την άσκηση. Το μάθημα γύρισε σε πείραμα όταν η Jane Elliott, προσπάθησε να μετρήσει επιδόσεις μαθητών. Συγκεντρώνοντας στοιχεία από διαφορετικές χρονιές μαθητών της, εντυπωσιάστηκε από το πως η ιδέα της ανωτερότητας βελτιώνει τις επιδόσεις, ενώ ταυτόχρονα αυτή της κατωτερότητας τις μειώνει δραστικά (από την μιά μέρα στην άλλη). Το πολύ ενδιαφέρον είναι ότι μετά την εμπειρία όλα τα παιδιά έχουν και διατηρούν ένα καλύτερο επίπεδο επίδοσης. Μια ανεπίσημη αναφορά του πανεπιστημίου Standford στο πείραμα βρίσκει πολύ περίεργο το γεγονός ότι η ακαδημαϊκή ικανότητα των παιδιών αλλάζει μέσα σε μια μέρα αλλά αυτό αποδεικνύεται στην πραγματικότητα. Ίσως επειδή, όπως ισχυρίζεται η δασκάλα τους, αισθάνονται καλύτερα και ανώτερα επειδή ξέρουν κάτι σημαντικό και αντιδρούν σε σχέση μ'αυτό.

Το μάθημα ίσως είναι σκληρό αλλά η ίδια η Jane Elliott λέει ότι έγλημα είναι το ότι είναι απαραίτητο να γίνεται αυτό το μάθημα. Τα αποτελέσματά του έμειναν χαραγμένα στο μυαλό και την ψυχή αυτών των παιδιών και αυτό φαίνεται στην επανένωση μερικών παλιών μαθητών. Όλοι μετά την άσκηση νιώθουν πιο κοντά ο ένας στον άλλο και χαρούμενοι γιατί έτσι είναι καλύτερα. Κάποιοι από τους παλιούς συμμαθητές λένε ότι από εκείνη την ημέρα είμαστε μια οικογένεια. 

Το επαναλαμβάνει σε εργαστήρια (workshop) με ενήλικες αυτή την φορά. Αφού έχει δασκαλέψει ξεχωριστά τους καστανομάτηδες, επιτίθεται με αυταρχικό ύφος σε κάθε γαλανομάτη ξεχωριστά όταν κάνει κάτι λάθος και ζητάει την επιβεβαίωση από το ακροατήριο των καστανομάτηδων. Τα αισθήματα που βίωσαν οι δύο ομάδες αναλύονται στο επόμενο μέρος της άσκησης για να γνωρίσει ό ένας από τον άλλο πως είναι να είσαι "ανώτερος" και "κατώτερος". Παρόλα αυτά παραδέχεται ότι το πείραμα είναι επικίνδυνο για τα παιδιά και θα έπρεπε να εκτελείται μετά από μελέτη του θέματος και με πολύ σύνεση από την πλευρά του δασκάλου. (Περισσότερες πληροφορίες εδώ.)

ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΕΔΩ (χωρίς υπότιτλους δυστυχώς)