Μουλάς (Χότζα) Νασρεντίν

Ο Μουλάς Νασρεντίν είναι ένα πιθανώς φανταστικό πρόσωπο της ανατολής. Αποτελεί την ενσάρκωση της λαϊκής σοφίας της ανατολής. Οι ιστορίες του είναι απλές, διδακτικές και συχνά-πυκνά αστείες. Για εκατοντάδες χρόνια μεταφέρθηκαν στόμα με στόμα μεταξύ ανθρώπων που καθόντουσαν γύρω από την φωτιά και συζητούσαν.

Γενικά χαρακτηριστικά των ιστοριών.(1)
Τα ανέκδοτα που του αποδίδονται αποκαλύπτουν μια σατιρική προσωπικότητα με καυτηριάζουσα γλώσσα την οποία δεν φοβόταν να χρησιμοποιήσει ακόμα και στους πιο τυρρανικούς άρχοντες της εποχής του. Είναι σύμβολο της σατυρικής κωμωδίας της Μέσης Ανατολής και των επαναστατημένων αισθημάτων των ανθρώπων απέναντι στις δυναστείες που κυβερνούσαν.
Μερικές μυστικιστικές παραδόσεις χρησιμοποιούν αστεία, ιστορίες και ποίηση οι οποίες επιτρέπουν την παράκαμψη των κοινών μοτίβων σκέψης που "δια-κρίνουν". Η λογική που περιορίζει και αντικειμενοποιεί την διαδικασία σκέψης είναι αντίθετη προς την διαισθητική νοοτροπία "του όλου" την οποία ο μυστικός προσπαθεί να κινήσει, εισέλθει και διατηρήσει.
Με την ανάπτυξη μια σειράς επιπτώσεων που ενισχύουν ορισμένες βασικές ιδέες, το ορθολογικό μυαλό είναι απασχολημένο με μια επιφανειακή έννοια ενώ άλλες έννοιες εισάγονται. Έτσι, το παράδοξο, το μη αναμενόμενο, και εναλλακτικές λύσεις για συμβιβασμό, χρησιμοποιούνται. Αν και υπάρχουν πολλά βιβλία που επιχειρούν να θέσουν από κοινού τα πολλά ανέκδοτα που του καταλογίζονται, οι περισσότεροι άνθρωποι αντιμετωπίζουν τα αστεία, στο πλαίσιο της καθημερινής τους ζωής. Συχνά, ένα αστείο του λέγεται από το ένα μέρος, όταν η άλλη πλευρά κάνει το είδος του λάθους που είχε παρωδήσει ο Νασρεντίν. Μερικές ιστορίες του Νασρεντίν έχουν επίσης προσαρμοστεί για να χρησιμοποιηθούν ως διδακτικές ιστορίες από οπαδούς του σουφισμού. Αυτό συμβαίνει τόσο τακτικά ώστε, δεδομένου της φύσεως πολλών από τις ιστορίες του, πολλαπλές ερμηνείες (ή περισσότερα "επίπεδα" κατανόησης) πρέπει να αναμένονται.

Σ'αυτήν την ανάρτηση επιχειρώ μια μικρή παράθεση αυτών που μου έκαναν την μεγαλύτερη εντύπωση και που σίγουρα αποτελούν τροφή για σκέψη.

Ιστορία 1η: Ο Έρωτας (2)
Ο μουλάς ταξίδεψε στον κόσμο για να βρει το νόημα της ζωής. Στο λιμάνι του Hamadan είδε ένα πλήθος από άνδρες, γυναίκες, παιδιά, καμήλες, όνους, άλογα, κατσίκες και κότες να τρέχουν πίσω από έναν νεαρό. Ο νεαρός, έκλαιγε, χόρευε και μιλούσε ακατάληπτα. Έπεφτε κάτω και ξανασηκωνόταν. Ξαναέκλαιγε, ξαναγελούσε και έτρεχε και έριχνε χώμα στο κεφάλι του.
Ο μουλάς σταμάτησε ένα γέρο και τον ρώτησε: "Αδελφέ, πες μου σε παρακαλώ, τι τρέχει με αυτόν το νεαρό;"
- "Το χτύπησαν τα βέλη του έρωτα. Όλοι έρχονται να κοιτάξουν για να γνωρίσουν την αγάπη."

Ιστορία 2η: Το Πεπρωμένο. (3)
-"Ποιά είναι η έννοια του πεπρωμένου, Μουλά;"
-"Εικασίες"
-"Πως αυτό;"
-"Υποθέτετε πως τα πράγματα πρόκειται να πανε καλά και δεν πηγαίνουν. Αυτό το λέτε κακή τύχη. Υποθέτετε ότι τα πράγματα πρόκειται να πάνε άσχημα και δεν πηγαίνουν. Αυτό το λέτε καλή τύχη. Υποθέτετε ότι κάποια συγκεκριμένα πράγματα πρόκειτε να συμβούν ή να μην συμβούν. Και σας λείπει τόσο η διαίσθηση ώστε να μην γνωρίζετε τι πρόκειται να συμβεί. Υποθέτετε πως το μέλλον είναι άγνωστο. Όταν αιφνιδιάζεστε αυτό το ονομάζετε Πεπρωμένο.

Ιστορία 3η: Αποφεύγετε Κάθε Πίστη στο Αναπόφευκτο. (4)
Ο Νασρεντίν περπατούσε σ'ένα σοκάκι όταν κάποιος έπεσε από μια στέγη και προσγειώθηκε στο σβέρκο του. Ο άνθρωπος δεν έπαθε τίποτα, αλλά ο μουλάς μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο. Μερικοί μαθητές του τον ρώτησαν, τι σοφία βλέπει στο συμβάν. Αυτός αποκρίθηκε: "Αποφεύγετε κάθε πίστη στο αναπόφευκτο, ακόμα κι όταν η αιτία και το αποτέλεσμα φαίνονται αναπόφευκτα. Εκείνος έπεσε από την σκεπή αλλά το δικό μου σβέρκο έσπασε. Μην δείχνετε εμπιστοσύνη σε θεωρητικές υποθέσεις όπως : « Αν κάποιος πέσει από την στέγη δεν θα σπάσει τον σβέρκο του;»"

Ιστορία 4η: Το σχοινί απλώματος. (5)
Ένας γείτονας ήθελε να δανειστεί το σχοινί του απλώματος των ρούχων. "Λυπάμαι" είπε ο Νασρεντίν "αλλά το χρησιμοποιώ. Στεγνώνω το αλεύρι." "Για το Θεό, πως μπορείς να στεγνώσεις αλεύρι πάνω στο σχοινί του απλώματος;" "Είναι λιγότερο δύσκολο απ'ότι νομίζεις αν δε θες να το δανείσεις..."

Ιστορία 5η: Αποφεύγετε να δεσμευτείτε. (6)
Το πλοίο φαινόταν έτοιμο να βυθιστεί και οι συνταξιδιώτες του Νασρεντίν που είχαν γελάσει με την προειδοποίηση του, ότι θα έπρεπε να ετοιμάσουν τις ψυχές τους για τον άλλο κόσμο, έπεσαν στα γόνατα και ζητούσαν βοήθεια. Στους θρήνους τους υπόσχονταν τι θα έκαναν αν σωζόνταν. "Σταθείτε φίλοι!" φώναξε ο μουλάς. "Τι γενναιοδωρία κι αυτή για τα υλικά σας αγαθά! Αποφεύγετε να δεσμευτείτε όπως κάνατε μέχρι τώρα στη ζωή σας. Εμπιστευτείτε με. Νομίζω πως βλέπω ξηρά!"

Ιστορία 6η: Το παιδί και η στάμνα. (7)
Ο Νασρεντίν έστειλε ένα παιδί να φέρει νερό από την πηγή. "Πρόσεξε να μην σπάσεις το σταμνί!" του φώναξε και έδωσε ένα σκαμπίλι στο παιδί. Ένας περαστικός ρώτησε το μουλά γιατί χτύπησε κάποιον που δεν έχει κάνει τίποτα. "Μα άνθρωπε μου" είπε ο μουλάς, "θα ήταν ανώφελο να τιμωρήσω το παιδί όταν θα είχε πια σπάσει το σταμνί, έτσι δεν είναι;"

Ιστορία 7η: Ο μουλάς δικάζει. (8)
Ο μουλάς ήταν δικαστής - διατητής σε μια διαμάχη. Πρώτα ο δικηγόρος της μιάς πλευράς έδωσε μια εύγλωττη ομιλία πάνω στις απαιτήσεις του πελάτη του. Ο μουλάς που άκουγε προσεκτικά συμφώνησε και είπε: "Σωστά." Στην συνέχεια πήρε το λόγο ο δικηγόρος της άλλης πλευράς και ο λόγος του ήταν εξίσου θαυμάσιος. Για ακόμα μια φορά ο μουλάς συμφώνησε λέγοντας, "Σωστά." Ο υπάλληλος που άκουσε τις απαντήσεις του μουλά σχολίασε: "Μα δεν μπορεί και οι δύο να έχουν δίκιο!" Και ο μουλάς συμφώνησε λέγοντας: "Σωστά."

Ιστορία 8η: Όταν αντιμετωπίζεις τα πράγματα μόνος. (9)
Μπορεί να έχασες το γάιδαρο σου, Νασρεντίν, αλλά δεν χρειάζεται να στεναχωριέσαι περισσότερο απ'όσο όταν έχασες την πρώτη σου γυναίκα. "Αν θυμάσαι, όταν έχασα την πρώτη μου γυναίκα, όλοι οι συγχωριανοί είπανε: Θα σου βρούμε κάποια άλλη. Μέχρι τώρα, κανένας δεν προσφέρθηκε να αντικαταστήσει τον γάιδαρο μου.

Ιστορία 9η: Η λάμπα και το Κλειδί. (10)
Ήταν ένας άνθρωπος που κάτω από το φως μιας λάμπας έψαχνε κάτι. Ο μουλάς τον πλησίασε και τον ρώτησε τι ήταν αυτό που έψαχνε. Εκείνος απάντησε ότι έψαχνε το κλειδί του. Ο μουλάς άρχισε να ψάχνει και αυτός αλλά μετά από μισή ώρα άκαρπης έρευνας τον ρώτησε που το είχε χάσει. Και εκείνος απάντησε: "Στο σπίτι μου." - "Μα καλά είσαι τρελλός άνθρωπέ μου" του είπε ο μουλάς "γιατί δεν ψάχνεις στο σπίτι σου τότε;"
Αυτή η ιστορία είναι μια αλληγορία για την "ανοησία" του ανθρώπου να ψάχνει πνευματικές αλήθειες έξω από τον εαυτό του.

Ιστορία 10η: Ταπεινότητα. (11)
Φίλοι μου, θυμάμαι πριν καιρό όταν ήμουν ακόμα μουλάς και ζούσα σε μια μικρή πόλη, ένα απόγευμα που μόλις είχαμε τελειώσει τις προσευχές μας. Τα αστέρια φαινόντουσαν καθαρά και λάμπανε στον ουρανό. Κάθησα δίπλα στο παράθυρο του ναού κοιτάζοντάς τα και σκεφτόμουν πόσο μακρυά από εμάς είναι και ότι το καθένα ήταν μεγαλύτερο από το δικό μας κόσμο. Σκέφτηκα πως περπατάμε σ'αυτήν τη γη, γεμάτοι υπεροψία για την σημασία μας, όταν δεν είμαστε παρά κόκκοι άμμου. Αν περπετήσεις λίγο μακρυά από την πόλη, όχι πολύ, μισή ώρα το πολύ, κοιτώντας πίσω σου βλέπεις την πόλη αλλά οι άνθρωποι είναι πολύ μικροί για να τους δεις ακόμα και από αυτήν την απόσταση. Όταν σκέφτομαι το πόσο αχανές είναι το σύμπαν, γεμίζω με δέος και θαυμασμό για την τόσο μεγάλη δύναμη. Αυτά σκεφτόμουν και συνειδητοποίησα ότι είχα πέσει στα γόνατα μου. "Είμαι ένα τίποτα, τίποτα!" φώναξα γεμάτος θαυμασμό και τρόμο.
Υπήρχε ένας άνθρωπος εύπορος στην πόλη, ένας άνθρωπος που ήθελε να τον σκέφτονται σαν πολύ θρήσκο. Τον ένοιαζε περισσότερο τι σκεφτόντουσαν οι άλλοι γι'αυτόν παρά τι ήταν στην πραγματικότητα. Έτυχε να περάσει από εκεί και ντράπηκα που με είδε. Αυτός όμως γονάτισε δίπλα μου και ρίχνοντας μια ελπιδοφόρα ματιά μπας και τον βλέπει κανένας αναφώνησε: "Είμαι ένα τίποτα! Είμαι ένα τίποτα!"
Φαίνεται ότι ένας φτωχός που καθάριζε το ναό, είχε ήδη μπει από την πλαϊνή πόρτα και είχε αρχίσει τη δουλειά του. Μας είδε και επειδή ήταν ένας άνθρωπος απλοϊκός που πίστευε αληθινά μοιράστηκε τις ίδιες σκέψεις που μου είχε στείλει ο Άλλαχ. Άφησε την σκούπα να πέσει και πέφτοντας στα γόνατα σε μια σκοτεινή γωνία είπε σιγανά: "Είμαι ένα τίποτα... ένα τίποτα!"
Ο εύπορος άνδρας δίπλα μου με σκούντηξε με τον αγκώνα του και μου είπε ψυθιριστά: "Κοίτα ποιός νομίζει ότι είναι τίποτα!''

Ιστορία 11η: Η δουλειά του αναζητητή της Αλήθειας. (12)
Μια μέρα, ρώτησε τον Νασρεντίν ένας μαθητής του: «Πες μου δάσκαλε: Πώς θα μπορούσες να περιγράψεις τη δουλειά ενός αναζητητή της Αλήθειας;» Ο Νασρεντίν κοίταξε για λίγο σιωπηλός τον μαθητή του κι ύστερα χαμογέλασε πονηρά και του είπε: «Σαν την ιστορία της κούκλας από αλάτι». «Δηλαδή;» ρώτησε ο μαθητής απογοητευμένος, νομίζοντας ότι ο δάσκαλός του τον κοροϊδεύει. «Άκου την ιστορία, λοιπόν», είπε ο Νασρεντίν, «όχι όμως με τ’ αυτιά σου, αλλά με την καρδιά σου». Και να η ιστορία που είπε ο Μουλά Νασρεντίν στον μαθητή του: «Μια κούκλα φτιαγμένη από αλάτι, ψάχνοντας να βρει την αλήθεια για το τι τέλος πάντων ήταν, ταξίδεψε χιλιάδες μίλια στεριάς, μέχρι που έφτασε και σταμάτησε στην άκρη της θάλασσας. Έμεινε ακίνητη κοιτάζοντας μαγεμένη εκείνη την υγρή κινούμενη μάζα που δεν έμοιαζε με τίποτα από όλα όσα είχε δει ως τότε και δεν ήξερε το όνομά της. «Τι είσαι εσύ;» ρώτησε η κούκλα από αλάτι τη θάλασσα. «Έλα μέσα και δες μόνη σου», απάντησε η θάλασσα με ένα χαμόγελο καλοσύνης κι αγάπης. Έτσι, η κούκλα από αλάτι προχώρησε, τσαλαβουτώντας στα νερά, προς τα μέσα. Όσο πιο βαθιά προχωρούσε, τόσο περισσότερο διαλυόταν μέχρι που έμεινε ένα μικρό κομματάκι από αυτή. Πριν διαλυθεί και το τελευταίο αυτό κομμάτι της και γίνει ένα με τη θάλασσα, η κούκλα από αλάτι πρόλαβε και φώναξε με θαυμασμό, μεθυσμένη από μια αλλόκοτη και πρωτόγνωρη χαρά: «Τώρα ξέρω τι είμαι»!

_______________________________________________________________

(1) Από την ιστοσελίδα:http://en.wikipedia.org/wiki/Nasreddin
(2) "Σφηνοειδής γραφή" βιβλίο του Ιρανού Kader Abdolah
(3),(4), (5),(6)&(7) "Οι Απίστευτες Ιστορίες του Μουλά Νασρεντίν" του Ιντρις Σαχ, Εκδόσεις Πύρινος Κόσμος
(8) & (9) Από την ιστοσελίδα:http://www.afghan-web.com/culture/jokes.html
(10) Από την ιστοσελίδα:http://www.nasruddin.org/
(11) Από την ιστοσελίδα:http://www.nasruddin.org/pages/stories/humble.html
(12) Από την ιστοσελίδα:http://www.paramithas.gr/
______________________________________________________________
­Άλλες ιστορίες του μουλά Νασρεντίν μπορείτε να βρείτε στα αγγλικά, στους παρακάτω συνδέσμους:
http://www.gutenberg.org/files/16244/16244.txt
http://www.nasruddin.org/pages/storylist.html

και στα ελληνικά:
http://clubs.pathfinder.gr/nasradin/670020