Ελπίδα και τύφλωση

 "Ελπίδα είναι η σύγχυση της επιθυμίας για ένα πράγμα,

με την πιθανότητά του να συμβεί."

-A. Schopenhauer

J. W. Waterhouse (1849-1917)

 Υπάρχει αυτός ο όμορφος μύθος του Ησίοδου για το πιθάρι (και όχι κουτί) της Πανδώρας. Όλοι όσοι μετέχουν της Ελληνικής παιδείας τον γνωρίζουν. Η Πανδώρα άνοιξε το πιθάρι με δικιά της βούληση και ως γνωστό ελευθερώθηκαν από μέσα όλα τα κακά - δεινά της ανθρωπότητας. Η ελεύθερη βούληση της Πανδώρας έχει άμεση σχέση με τα κακά της ανθρωπότητας: είναι οι επιθυμίες μας όπως πολύ όμορφα μας δείχνει ο Νεφέστορας σε αυτή του την ανάρτηση. Η Πανδώρα βλέποντας το κακό που προκάλεσε κλείνει τρομαγμένη το πιθάρι αφήνοντας μέσα μόνο την ελπίδα. Αλλά γιατί έμεινε μέσα η ελπίδα; Πολύ καιρό έψαχνα μία απάντηση. Μια βόλτα στο διαδίκτυο θα σας πείσει ότι οι απόψεις διίστανται. Άλλοι λένε ότι επίτηδες το έκαναν οι θεοί για να μας στερήσουν την ελπίδα, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι μας ευσπλαχνίστηκαν και μας άφησαν την ελπίδα. Εμένα δεν με ικανοποιεί καμία από τις δύο απαντήσεις. Η πρώτη γιατί ξέρουμε την λαϊκή ρήση: "η ελπίδα πεθαίνει πάντα τελευταία", που ίσως έχει τις ρίζες της στον Σοφοκλή (ετυμ.: αυτός που δοξάζει την σοφία) ο οποίος έλεγε ότι "τους πιο πολλούς ανθρώπους τους τρέφει η ελπίδα". Η δεύτερη γιατί ο Ησίοδος μας αφήνει ένα ακόμα στοιχείο: οι θεοί ήταν κακοπροαίρετοι απέναντι στην ανθρωπότητα στην πράξη τους αυτή. Καταλήγω έτσι στο συμπέρασμα ότι η πραγματική βούληση των θεών ήταν να ελευθερωθούν όλα τα κακά αλλά να μείνει η ελπίδα φυλακισμένη στα σκοτάδια του πιθαριού.

Φυλακισμένη όπως ανελεύθερος είναι και ο κάθε άνθρωπος που φοβάται. Και αυτό είναι το κλειδί που εγώ τουλάχιστον νομίζω ότι βρήκα για να κατανοήσω το μύθο. Ο φόβος για τα δεινά κρατά φυλακισμένη την ελπίδα, γιατί χωρίς φόβο δεν την έχεις ανάγκη. "Γιατί η ελπίδα είναι ένα πουλί που ζει μόνο μέσα σε κλουβί, αν το αφήσεις ελεύθερο πεθαίνει." (Η πρόταση δανεισμένη από μια εξαιρετική ταινία.)

η-υποχρεωτική-γοητεία-του-αγνώστου

Υπάρχει το "δίλημμα" που πολύ εύστοχα δίνει σε σκίτσο ο Ιωάννου (σε ομοιωματικά γιατί αν το καλοσκεφτείς δεν υπάρχει δίλημμα: είναι υποχρεωτική, μας λέει ο σκιτσογράφος, η γοητεία του αγνώστου). Όμως όλοι οι υποψήφιοι σωτήρες σου, κατάφεραν να το διαστρεβλώσουν σε ένα ψεύτικο δίλημμα: το "νεκροταφείο" (δέστε εδώ γιατί είναι τόσο εύστοχη αυτή η μεταφορά-εικόνα του Ιωάννου) στο παρουσιάζουν σαν την μοναδική σου ελπίδα και το άγνωστο ως ότι χειρότερο μπορεί να σου συμβεί. 

Τώρα γιατί εσύ πιστεύεις ότι το άγνωστο είναι ότι χειρότερο μπορεί να σου συμβεί, εγώ δεν το καταλαβαίνω. Δεν το καταλαβαίνω γιατί στη ζωή μας όλα άγνωστα είναι. Πες με χαζό αλλά δεν καταλαβαίνω ούτε την ελπίδα που δείχνεις για ένα δρόμο δοκιμασμένο, προμελετημένο, με όρους που μπορείς να διαβάσεις και του οποίου την εμπειρία ήδη έχεις.  Μόνο τυφλός θα πίστευε ότι ο δρόμος για την σωτηρία μας περνά από το "νεκροταφείο": την υποχρεωτική εξαθλίωση, πείνα, απώλεια κάθε αξιοπρέπειας,  και τελικά το θάνατο και άλλων συνανθρώπων μας.

Σου πετάξανε ένα σκουπιδάκι στο μάτι που σε εμποδίζει να δεις την αλήθεια· το σκουπιδάκι είναι η ελπίδα (= ο πλαστογράφος της αλήθειας - B. Garcian). Όμως το σκουπιδάκι δεν μπορεί να βρει το μάτι σου αν εσύ δεν το ήθελες εξαρχής. Το θέλεις τόσο πολύ γιατί κυριαρχεί η πρόστυχη λογική του εγώ να είμαι καλά και όλοι οι άλλοι να παν να γ@...θούν. Λογική που έχει την αρχή της στο βόλεμα γιατί φοβάσαι το ξεβόλεμα. Φοβάσαι το άγνωστο και τσιμπάς το δόλωμα της ελπίδας. Τόσο πολύ το θέλεις που δεν βλέπεις πια τίποτα: ούτε ότι το καλύτερο αύριο στο οποίο ελπίζεις  στο υπόσχονται αυτοί που είναι οι πραγματικοί υπεύθυνοι της κατάστασης που βρίσκεσαι τώρα (η ειρωνεία της τύφλωσης). Καταλαβαίνεις τώρα πόσο τυφλός είσαι, πόσο φυλακισμένη μέσα σε σκοτάδια είναι η ελπίδα σου η οποία -σε αντίθεση με την κατήχηση που έχεις δεχτεί- ισοδυναμεί με παραίτηση; Σε σκλαβώνει και σε κάνει συν-υπεύθυνο. Εν τέλει, θα έπρεπε να ξέρεις ότι η ψεύτικη ελπίδα είναι χειρότερη από την απελπισία. Θα έπρεπε να έχεις καταλάβει -αν ποτέ προσπάθησες να γίνεις άνθρωπος- αυτό που κατάλαβε και εξέφρασε τόσο όμορφα ο Ralph Waldo Emerson: "Οι άνθρωποι επιδιώκουν να βολευτούν. Μόνο όμως όσο είναι ξεβολεμένοι υπάρχει ελπίδα γι' αυτούς".

Διαβάστε πως περιγράφει την πραγματικότητα κάποιος που έχει ξεβολευτεί:

 "Σε γεμίζουν με ελπίδες όντα που διαχειρίζονται την ζωή σου αλλά και τον δρόμο που θα πάρει ο εφιάλτης σου και είναι τόσο μεγάλη η καταπόνησή σου που θέλεις να πιστέψεις ότι κάποιος από αυτούς θα σε βγάλει από το τέλμα. Είναι φυσικό να θέλεις να πιστέψεις κάπου γιατί το ξέρουμε όλοι μας πια ότι οι ανθρώπινες αντοχές είναι τεράστιες και εσύ δεν θέλεις να δεις που φθάνουν οι δικές σου. Δεν θέλεις να δεις τι μπορεί να αντέξουν ακόμα τα μάτια σου και η καρδιά σου. Ζήσε λοιπόν και την διορισμένη ελπίδα. Είναι και αυτό κομμάτι του παζλ. Είναι και αυτό ένα μέρος του σήριαλ που πρέπει να δούμε, θέλουμε δεν θέλουμε. Αλλά να μην ξεχνάς ότι ζεις το χειρότερο. Και το ζεις μόνο εσύ και κανένας σωτήρας σου. Κάθε μέρα που ξυπνάς να γνωρίζεις ότι ο ανήφορος είναι δικός σου και μόνο δικός σου. Η πολιτική ποτέ δεν είχε ανήφορο. Μόνο ευθείες και όταν ξεπηδούσε κάποια λακκούβα αμέσως έφτιαχνε παράδρομους για να συνεχίσει την πορεία της. Έτσι κάνει και τώρα που εσύ είσαι η λακκούβα της. Δεν θα σκοντάψει πάνω σου, θα σε προσπεράσει αδιαφορώντας αν εσύ έζησες το χειρότερο."

Διαβάστε αν θέλετε και ένα ποίημα εδώ.