Μόνος και έρημος

 "Ο παράδεισος 

είναι στο μάτι του θεατή."

Αγαπητέ αναγνώστη, γιατί λέμε μόνος και έρημος; Δεν μοιάζει σαν πλεονασμός; ή μήπως είναι μια απλή συνωνυμία για να δώσει περισσότερη έμφαση στην μοναξιά που νιώθουμε όταν χρησιμοποιούμε αυτή την έκφραση; Νομίζω ότι δεν είναι τίποτα από τα παραπάνω. Αν σκεφτούμε ότι αυτήν την έκφραση μπορεί να την χρησιμοποιήσουμε ακόμα και όταν βρισκόμαστε μέσα σε ένα πλήθος ανθρώπων (πχ. σε μια κηδεία ενός φίλου ή ενός πολύ συγγενικού προσώπου), τότε πρέπει να σημαίνει κάτι άλλο: Σημαίνει ότι αισθανόμαστε ότι έχουμε μείνει αβοήθητοι. Δεν είναι κάποιος αβοήθητος επειδή είναι μόνος, περισσότερο από κάποιον που δεν είναι αβοήθητος επειδή βρίσκεται στο μέσον ενός πλήθους. Είναι εξάλλου από τα παράδοξα της εποχής μας ότι ποτέ δεν ήταν οι άνθρωποι τόσο πολλοί (7 δις γαρ) αλλά ταυτόχρονα οι περισσότεροι από αυτούς να νιώθουν αβοήθητοι.

Έκανα αυτή τη μικρή εισαγωγή για να δείξω ποια είναι η διαφορά της μοναξιάς από την μοναχικότητα όπως την αντιλαμβάνομαι εγώ. Δυστυχώς η κοινή γνώμη συγχέει αυτά τα δύο κυρίως γιατί είναι αβασάνιστη. Το να επαρκείς στον εαυτό σου και να μην νιώθεις αβοήθητος είναι κάτι τελείως διαφορετικό από την μοναξιά.

Λέω ότι η κοινή γνώμη είναι αβασάνιστη γιατί δεν έχει το χρόνο να ασχοληθεί με αυτά τα θέματα. Ζώντας στους ταχείς ρυθμούς που η βιομηχανοποιημένη κοινωνία μάς επιβάλλει - με επίπλαστες επιθυμίες, με τον μιμητισμό των άλλων, την επικαιρότητα, τις αναλύσεις, τους φόβους μεταξύ άλλων - αυτό που κάνουμε ζώντας έτσι είναι να γεμίζουμε το κεφάλι μας με σκουπίδια. Με αποτέλεσμα όχι μόνο να μην έχουμε το χρόνο να σκεφτούμε, αλλά να μην μπορούμε να σκεφτούμε πλέον σωστά και το χειρότερο να μην μπορούμε να ηρεμήσουμε και να απολαύσουμε την ζωή μας ή ένα τοπίο ή την ησυχία μιας στιγμής.

Συλλογιέμαι τη μοναξιά ενός παιδιού
που παίζει ολομόναχο σ’ έναν κήπο 
μες στην ερημιά του καλοκαιρινού απομεσήμερου. 
Ίσως οι πιο ωραίοι στίχοι ενός ποιητή 
ν’ άρχισαν από κει*.

Δηλαδή πιο σοφά από εμάς είναι τα μικρά παιδιά; Όταν είναι μόνα τους τι κάνουν; χτίζουν παλάτια στην άμμο και τα ξαναγκρεμίζουν. Και ξαναχτίζουν κάτι καινούργιο, συνομιλούν με αόρατους φίλους, στήνουν ολόκληρα θεατρικά με κούκλες και  γενικώς δεν βρίσκονται ποτέ σε μια κατάσταση που να μην ξέρουν πως να περάσουν την ώρα τους. Πως είναι τότε δυνατόν να αποκαλώ τα παιδιά ανόητα αλλά εγώ ο "σοφός" να είμαι δυστυχισμένος; Για ποια ερημιά μιλάω; Γιατί με αποκαλώ αβοήθητο, μόνο και έρημο;

Πιστεύω ότι θα έπρεπε να καλλιεργούμε αυτή τη δυνατότητα μας να είμαστε μόνοι, να συνομιλούμε με τον εαυτό μας, να περνάμε καλά μαζί του, όχι μόνο γιατί μας κάνει πιο αυτάρκεις αλλά γιατί μας φέρνει σε θέση να ανακαλύψουμε πολλά πράγματα. Γιατί νιώθεις μόνος και έρημος όταν είσαι μόνος με τον εαυτό σου; γιατί νιώθεις πλήξη και δεν ξέρεις τι να κάνεις για να περάσεις την ώρα σου; Αν δεν μείνεις μόνος με τον εαυτό σου, πως θα τον ανακαλύψεις;

Κι όταν δεν πεθαίνει ο ένας για τον άλλον
είμαστε κιόλας νεκροί*.

Ίσως αυτό που μας εμποδίζει περισσότερο να γνωρίσουμε τον εαυτό μας είναι η λανθασμένη εντύπωση ότι τον γνωρίζουμε ήδη. Έχουμε ταυτίσει τον εαυτό μας με το σώμα μας. Αυτή η "σωματική" συνείδηση μας κρατά δέσμιους σε μια επιφανειακή θεώρηση των πραγμάτων. 

Ο άνθρωπος είναι ένα ζώο που του αρέσει ή αν θέλετε, που μπορεί να διαλογίζεται. Όταν έχει αυτή την "ατομική" συνείδηση, αυτόματα έχει και κάτι να προστατέψει. Από εκεί ίσως να ξεκινάει και κάθε μορφή βίας. Είναι αυτή η ανάγκη προστασίας που δημιουργεί φόβο. Και ο φόβος σε κάνει να χάνεις τον πραγματικό εαυτό σου, να είσαι νεκρός. 

Ίσως μέσα στη μοναχικότητά μας, να μπορέσουμε να βρούμε τον χρόνο για ενατένιση του πραγματικού εαυτού μας, της ψυχής μας αν θέλετε. Μπορεί τότε η συνείδηση μας να ανυψωθεί σε κάτι πάνω από την "σωματική" συνείδηση . Σε μια συνείδηση που μπορεί να θεωρηθεί "καθολική" αφού θα περιλαμβάνει όλη την ανθρωπότητα . Ίσως τότε να μάθουμε πως να βοηθάμε τους άλλους, με το παράδειγμα μας. Παραχωρώντας, ωφελώντας και δείχνοντας ανέχεια στον άλλο νομίζω ότι γινόμαστε πιο ζωντανοί.

* Οι στίχοι είναι του Τάσου Λειβαδίτη. Μερικά ακόμα ποιήματά του εδώ.

Ένα ποίημα ακόμα εδώ. 

Μια όμορφη ταινία που αγγίζει κάποια από τα θέματα που προσπάθησα να περιγράψω εδώ. 

Και κάποιοι πολύ γνωστοί στίχοι (η μουσική εδώ): 

There's a lady who's sure all that glitters is gold
And she's buying a stairway to heaven
When she gets there she knows, if the stores are all closed
With a word she can get what she came for
Ooh, ooh, and she's buying a stairway to heaven

There's a sign on the wall but she wants to be sure
'Cause you know sometimes words have two meanings
In a tree by the brook, there's a songbird who sings
Sometimes all of our thoughts are misleading
Ooh, it makes me wonder
Ooh, it makes me wonder

There's a feeling I get when I look to the west
And my spirit is crying for leaving
In my thoughts I have seen rings of smoke through the trees
And the voices of those who stand looking
and it makes me wonder
really makes me wonder

And it's whispered that soon if we all call the tune
Then the piper will lead us to reason
And a new day will dawn for those who stand long
And the forest will echo with laughter


If there's a bustle in your hedgerow, don't be alarmed now,
It's just a spring clean from the May Queen
Yes, there are two paths you can go by, but in the long run
There's still time to change the road you're on
Ooh, it makes me wonder
Ooh, Ooh, it makes me wonder

Your head is humming and it won't go, in case you don't know
The piper's calling you to join him
Dear lady, can't you hear the wind blow, and did you know
Your stairway lies on the whispering wind


And as we wind on down the road
Our shadows taller than our soul
There walks a lady we all know
Who shines white light and wants to show
How everything still turns to gold
And if you listen very hard
The tune will come to you at last
When all is one and one is all, yeah
To be a rock and not to roll.

And she's buying the stairway to heaven