Περσικά Γράμματα: Γράμμα 46

Τα Περσικά Γράμματα είναι ένα βιβλίο του Μοντεσκιού. Εκδόθηκε πρώτη φορά το 1721 και υποτίθεται ότι είναι συγκεντρωμένα γράμματα μεταξύ Περσών οι οποίοι ταξίδεψαν στην Ευρώπη (κυρίως Γαλλία) και έβλεπαν τον κόσμο μέσα από τα δικά τους μάτια. Στην ουσία είναι η συγκάληψη των απόψεων του Μοντεσκιού ο οποίος εκτός του ότι έγραφε με ψευδώνυμο επιπλέον πρωτοέκδοσε το βιβλίο όχι στη χώρα που ζούσε αλλά στην Ολλανδία. Παρακάτω η μετάφραση του γράμματος 46.

Γράμμα XLVI

Usbek προς Rhedi, στη Βενετία

Παρατηρώ ότι οι άνθρωποι εδώ διαφωνούν για τη θρησκεία ασταμάτητα: αλλά μοιάζει ότι ταυτόχρονα συναγωνίζονται για να δούνε ποιός είναι ο πιο ασεβής.
Όχι μόνο δεν είναι καλύτεροι σα Χριστιανοί, αλλά δεν είναι καλύτεροι και σαν πολίτες, το οποίο μου κάνει μεγαλύτερη εντύπωση: γιατί, οποιαδήποτε θρησκεία κι αν έχει κάποιος, η υπακοή στους νόμους, η αγάπη των συνανθρώπων του και ο σεβασμός στους γονείς είναι πάντοτε οι βασικές αρχές της θρησκείας.
Δεν είναι η βασική ενασχόληση ενός θρήσκου ανθρώπου το να ευχαριστήσει την θεότητα η οποία ίδρυσε τη θρησκεία που αυτός διακυρρήσει; Ο σιγουρότερος τρόπος για να το καταφέρει αυτό κάποιος είναι σίγορα να παρατηρεί τους κανόνες της κοινωνίας και τις υποχρεώσεις της ανθρωπότητας. Γιατί όποια θρησκεία και να έχεις, πρέπει, αμέσως μόλις υποθέσεις ότι υπάρχει θρησκεία, να υποθέσεις επίσης ότι ο Θεός αγαπάει την ανθρωπότητα, αφού ίδρυσε μια θρησκεία για να τους κάνει ευτυχισμένους. Και αν αγαπάει την ανθρωπότητα, σίγουρα θα τον ευχαριστούσε αν κάναμε και εμείς το ίδιο. Δηλαδή, τηρώντας όλες τις υποχρεώσεις μας όπως φιλανθρωπία και ανθρωπιά απέναντι τους και να μην καταπατάμε τους νόμους κάτω από τους οποίους ζούνε.
Μ'αυτό τον τρόπο είναι πολύ πιο σίγουρο ότι θα ευχαριστήσουμε τον Θεό από το να κάνουμε κάποια τελετή ή κάτι παρόμοιο. Γιατί η τελετή δε περικλείει κανένα βαθμό καλοσύνης μέσά της, είναι καλή μόνο υποθετικά, στην υπόθεση ότι ο Θεός την επιβάλλει. Αλλά αυτό είναι υλικό για μεγάλη συζήτηση. Είναι εύκολο να κάνεις λάθος, γιατί πρέπει να διαλέξεις τις τελετές μιάς θρησκείας από περίπου δύο χιλιάδες.
Κάποιος άνθρωπος έκανε την εξής προσευχή στο Θεό κάθε μέρα: "Κύριε, δεν μπορώ να καταλάβω τίποτα από τις συνεχιζόμενες διαφωνίες σχετικά μ'εσένα. Θα ήθελα να Σε υπηρετήσω σύμφωνα με τη θέληση Σου, αλλά όποιον κι αν συμβουλευτώ θέλει να σε υπηρετήσω σύμφωνα με την δική του. Όταν θέλω να προσευχηθώ σ' εσένα, δεν ξέρω ποια γλώσσα να σου μιλήσω. Ούτε ξέρω ποια στάση να πάρω. Κάποιος λέει ότι πρέπει να είμαι όρθιος, κάποιος θέλει καθιστός. Κάποιος άλλος επιμένει ότι το σώμα μου πρέπει να στηρίζεται στα γονατά μου. Και δεν είναι μόνο αυτοί. Υπάρχουν κάποιοι που ισχυρίζονται ότι πρέπει να πλένομαι με κρύο νερό κάθε μέρα, άλλοι που βεβαιώνουν ότι θα του είμαι απεχθής αν δεν κόβω ένα μικρό κομμάτι της σάρκας μου. Τις προάλλες, σ'ένα σταθμό καραβανιών, έτυχε να τρώω ένα κουνέλι. Ήταν εκεί τρεις άνδρες που μ'έκαναν να τρέμω. ο πρώτος* επειδή το ζώο ήταν ακάθαρτο. Ο επόμενος** επειδή είχε στραγγαλιστεί. Και ο τελευταίος*** επειδή δεν ήταν ψάρι. Ένας βραχμάνος**** περαστικός, τον οποίο παρακάλεσα να με συμβουλεύσει είπε: " Όλοι τους κάνουν λάθος εφόσων δεν το σκότωσες εσύ"
"Εγώ το σκότωσα" είπα.
"Α! έκανες μια αποτρόπαια πράξη, την οποία ο Θεός ποτέ δεν θα σου συγχωρέσει" είπε με αυστηρό τόνο, "Πως ξέρεις ότι η ψυχή του πατέρα σου δέν έχει περάσει σ' αυτό το ζώο;"
"Όλα αυτά τα πράγματα, Κύριε, με βάζουν σε διλήμματα. Δεν μπορώ ούτε το κεφάλι μου να κουνήσω χωρίς να μου πουν ότι κινδυνεύω να σε προσβάλλω. Παρόλα αυτά θα ήθελα να σε ευχαριστήσω και να χρησιμοποιήσω την ζωή που έλαβα από εσένα για να το κάνω αυτό. Δεν ξέρω αν κάνω λάθος, αλλά νομίζω ότι ο καλύτερος τρόπος για να το καταφέρω αυτό είναι να ζω ως καλός πολίτης στην κοινωνία που με υποχρέωσες να ζω και να είμαι καλός πατέρας στην οικογένεια που μου έδωσες.

Από Παρίσι, την 8η μέρα του φεγγαριού του Shaaban, 1713

* Εβραίος
** Τούρκος
*** Αρμένιος
****Ινδός